Αξιολόγηση των προγραμμάτων στήριξης όσων βρίσκονται στην 3η ηλικία

Από τα μεταπολεμικά χρόνια και ύστερα, το προσδόκιμο ζωής έχει ανέβει κατά 6 χρόνια για τους άνδρες και κατά 4 για τις γυναίκες, ενώ έως το 2050 αναμένεται το 31,5% του πληθυσμού να αποτελείται από άτομα 65 ετών και άνω. Τα άτομα της τρίτης ηλικίας ανήκουν στην τέταρτη δεκαετία της ζωής τους και μέσα από τη βιολογική και αναπτυξιακή πορεία που διανύουν, γνωστή ως γήρανση, υφίστανται μεταβολές σε σωματικό, γνωστικό και πνευματικό επίπεδο, ενώ είναι πλέον ευάλωτοι σε νόσους και φθορές (νευρομυϊκές δυσκολίες, ελάττωση αντίληψης, δυσκολίες σε όραση και ακοή, εγκεφαλικές βλάβες, κόπωση, νευροεκφυλιστικές νόσοι κ.ά.).

Σκοπός - μέθοδος

Ο σκοπός της μελέτης είναι να καταγράψει τις προσπάθειες του Συστήματος Υγείας της Ελλάδας, για την παροχή υπηρεσιών και φροντίδας προς τα άτομα της τρίτης ηλικίας και να κατανοήσει τη σημασία της αξιολόγησης των υπηρεσιών αυτών μέσα από ορισμένα παραδείγματα. Βασίστηκα σε επιστημονική βιβλιογραφία και συγκεκριμένα στα επίσημα εργαλεία Science Direct, Research Gate, National Library of Medicine (PubMed), National Institutes of Health και σε δύο ηλεκτρονικά περιοδικά, τα Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής (Mednet) και Healthcare.

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Προγράμματα για τα άτομα Τρίτης Ηλικίας

Οι υπηρεσίες υγείας και υποστήριξης προς τους ηλικιωμένους παρέχονται από τρεις κύριες κατηγορίες και συγκεκριμένα από νόμιμες δημόσιες υπηρεσίες, εθελοντικές οργανώσεις και από την άτυπη περίθαλψη. Θα αναφερθούμε περιληπτικά στα βασικότερα προγράμματα που έχουν διαμορφωθεί. Τα Κέντρα Ανοιχτής Φροντίδας (ΚΑΠΗ), τα οποία ιδρύθηκαν το 1979 και αποτελούν φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης που χρηματοδοτούνται από το κράτος. Δέχονται άτομα άνω των 60 ετών και αναλαμβάνουν την υγειονομική περίθαλψη, τη φροντίδα και την κοινωνικοποίησή τους με στόχο την ενίσχυση της υγείας τους και την πρόληψη ασθενειών. Το «Βοήθεια στο Σπίτι», το οποίο διενεργείται υπό τον έλεγχο του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας σε συνεργασία με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ). Παρέχει κατ’οίκον επισκέψεις για φροντίδα και περίθαλψη και αποσκοπεί να βοηθήσει τόσο τα ηλικιωμένα άτομα, όσο και τις οικογένειές τους. Συνδυάζεται με ψυχοκοινωνική υποστήριξη. 

Το πρόγραμμα «Νοσηλεία στο Σπίτι» συνιστά ένα οργανωμένο σύστημα παροχής υπηρεσιών ιατρικής και φαρμακευτικής περίθαλψης, το οποίο θεσπίστηκε το 1992 με σκοπό την αποφυγή προβλημάτων που προκύπτουν στην ενδονοσοκομειακή νοσηλεία, όπως είναι ο κίνδυνος των λοιμώξεων, των κατακλίσεων και των εκτενών ωρών αναμονής. Ο Εθνικός Οργανισμός Πρόνοιας, ο οποίος θέτει στο επίκεντρο την δράσης του την κοινωνικοποίηση των ηλικιωμένων ατόμων και οργανώνει ψυχαγωγικές και τουριστικές δραστηριότητες για να βοηθήσει τα άτομα στην προώθηση της ψυχική τους ευεξίας. Ο Ελληνικός Σύλλογος Γεροντολογικής και Γηριατρικής παρέχει συμβουλευτική, εκπαίδευση και ενημέρωση σε θέματα σχετικά με τη διαδικασία της γήρανσης και τις νευροεκφυλιστικές νόσους.

Τα Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας Ηλικιωμένων (ΚΗΦΗ) είναι δομές που έχουν διαμορφωθεί για σοβαρά προβλήματα υγείας και δυσκολιών σε ατομικό και οικογενειακό επίπεδο. Απευθύνονται κατά βάση σε όσους δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στην καθημερινότητά τους σε επίπεδο αυτονομίας και αυτοσυντήρησης. Τα γηροκομεία άρχισαν να εμφανίζονται το 2000 και είναι μονάδες στήριξης και προστασίας σε άτομα που πάσχουν από σοβαρές και χρόνιες παθήσεις, με αποτέλεσμα να έρχονται αντιμέτωποι με κινδύνους για τη σωματική και τη ψυχολογική τους ακεραιότητα. Αναλαμβάνουν τη φροντίδα όσων έχουν κάποια νοητική ή κινητική αναπηρία.

Αξιολόγηση

Οι διαδικασίες αξιολόγησης συνιστούν τον πυλώνα λειτουργίας των μονάδων υγείας, αλλά και της εφαρμογής των προγραμμάτων. Πρόκειται για τις τεχνικές μέτρησης της αποτελεσματικότητας τόσο στην οργάνωση, όσο και στην ικανοποίηση των ατόμων που δέχονται τις υπηρεσίες. Παραδείγματα παρεμβάσεων είναι τα ερωτηματολόγια, οι μετρήσεις σωματικών δεικτών (ζάχαρο, αρτηριακή πίεση κλπ.) και διάφορες δραστηριότητες. Ο λόγος είναι, η ανίχνευση πιθανών κινδύνων των προσφερόμενων υπηρεσιών και η βελτίωση της προαγωγής υγείας. Σχετικά με τα προγράμματα για τα ηλικιωμένα άτομα, βρέθηκε ότι, για το πρόγραμμα «Βοήθεια στο σπίτι» ένα 60,5% δήλωσε μέγιστη ικανοποίηση και οι φροντιστές αναλάμβαναν πάντα τη μετακίνησή τους. Περισσότεροι από τους μισούς υποστήριξαν, ότι υπάρχει ανάγκη για οικονομική ενίσχυση και ένα 40,5% για περισσότερα οχήματα. Συχνό ήταν το συναίσθημα της μοναξιάς (63%) και ο φόβος του θανάτου.

Από αξιολόγηση του προγράμματος «Νοσηλεία στο σπίτι», ασθενείς που έπασχαν από Χρόνια Αναπνευστική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είχαν καλύτερη έκβαση έπειτα από 6 μήνες σε σχέση με όσους είχαν νοσηλευτεί σε νοσοκομείο και μειωμένα επίπεδα θνησιμότητας. Αντίστοιχα, ηλικιωμένοι που έπασχαν από άνοια χρειάστηκαν μικρότερο χρονικό διάστημα ( 8 μέρες έναντι 14). Ηλικιωμένοι ασθενείς με καρκίνο, καρδιακή ανεπάρκεια και παραλήρημα είχαν επίσης ευνοϊκότερη έκβαση. Σε εννέα Κέντρα Ανοικτής Προστασίας (ΚΑΠΗ), αξιολογήθηκε η διατροφική κατάσταση 150 ατόμων άνω των 60 ετών και βρέθηκε ένα αρκετά ανησυχητικό ποσοστό ελλιπούς θρέψης (περίπου 30%) και στατιστικά σημαντική συσχέτιση της διατροφής με την παρουσία άλλων ψυχικών ή νευρολογικών διαταραχών.

To "Health Pro Elderly” αποτελεί ένα ουσιαστικό έργο που έλαβε δράση από το 2006 έως το 2008 με σκοπό να αξιολογήσει τη σπουδαιότητα της ενεργής συμμετοχής των ηλικιωμένων σε προγράμματα προαγωγής υγείας. Σε αυτό εντάσσονται τα προγράμματα «Δράση για τους ηλικιωμένους», «Η συμμετοχή και ο ρόλος των ηλικιωμένων εθελοντών στην προώθηση της υγιεινής διατροφής για την πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων», «Ο ρόλος της Αγωγής Υγείας στη βελτίωση της συμμόρφωσης με τη θεραπεία για την πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων». 

Και στις τρεις περιπτώσεις, οι ηλικιωμένοι συμμετείχαν και εκπαιδεύτηκαν σε θέματα υγιεινής ζωής και αποδείχτηκε, ότι βελτιώθηκε η ποιότητα διαβίωσής τους, η επικοινωνία, η προσωπική ικανοποίηση και οι διατροφικές τους επιλογές. Ορισμένοι ακόμη λόγοι για τη σημασία της αξιολόγησης είναι, ο εντοπισμός ελλείψεων σε επίπεδο εργαζομένων, εξοπλισμού, υποδομών, προσβασιμότητας στις μονάδες υγείας λόγω γεωγραφικής κατανομής και χρηματοδότησης από το κράτος, καθώς οι έρευνες που μελετήθηκαν έδειξαν, ότι συνδέονται άμεσα με την ποιότητα των προγραμμάτων προς τους ηλικιωμένους.

Προτάσεις

Μια συνολική μεταρρύθμιση του Συστήματος Υγείας και των πολιτικών που εφαρμόζει για τα άτομα της τρίτης ηλικίας, η προσωπική ευαισθητοποίηση του κάθε επαγγελματία υγείας και η αναβάθμιση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, συνιστούν τους βασικούς άξονες για την κοινωνία μας. Στόχος μας η ολιστική, σταθερή και αξιόπιστη αντιμετώπιση των ηλικιωμένων.