Αποκωδικοποίηση της δομής της τελομεράσης

«Η τελομεράση είναι ιδανικός στόχος για τη χημειοθεραπεία, επειδή είναι ενεργή σε όλους σχεδόν τους ανθρώπινους όγκους, αλλά ανενεργή στα περισσότερα φυσιολογικά κύτταρα» δήλωσε ο Εμ. Σκορδαλάκης, ενώ τόνισε ότι «ένα φάρμακο που απενεργοποιεί την τελομεράση, πιθανότατα θα είχε αποτέλεσμα εναντίον όλων των όγκων, με λίγες παρενέργειες».

Μια επιστημονική ομάδα των Η.Π.Α. με επικεφαλής τον ελληνικής καταγωγής καθηγητή Εμμανουήλ Σκορδαλάκη του Ινστιτούτου Wistar της Φιλαδέλφειας, έκανε ένα ακόμη βήμα για τη δημιουργία αποτελεσματικότερων φαρμάκων κατά του καρκίνου, μετά την αποκωδικοποίηση της δομής μιας πρωτεΐνης, κρίσιμης για την ανάπτυξη όλων σχεδόν των ανθρώπινων καρκινικών όγκων.

Πρόκειται για την τελομεράση, ένα ένζυμο που επιτρέπει στα καρκινικά κύτταρα να πολλαπλασιάζονται και να γίνονται «αθάνατα».

Η τελομεράση επιτρέπει στα κύτταρα να αντικαθιστούν τα τελομερή, τα επαναλαμβανόμενα δηλαδή τμήματα του DNA που βρίσκονται στο τέλος της αλυσίδας των χρωμοσωμάτων και μεταφέρουν τα γονίδια, εμποδίζοντας τις αλυσίδες αυτές από το να αποδιοργανώνονται.

Τα τελομερή είναι ένα είδος «φυσικού ρολογιού»· ενώ στα βλαστικά κύτταρα του εμβρύου διατηρούν το μήκος τους, στη συνέχεια μικραίνουν κάθε φορά που ένα κύτταρο διαιρείται. Έπειτα από έναν αριθμό διαιρέσεων, στα περισσότερα ενήλικα κύτταρα τα τελομερή μειώνονται σε ένα ορισμένο μήκος και κατόπιν τούτου τα κύτταρα αδυνατούν πια να διαιρεθούν, πράγμα που σταδιακά οδηγεί στη γήρανσή τους.

Ωστόσο, πολλοί όγκοι (περίπου το 90% του συνόλου) εκμεταλλεύονται το σύστημα της τελομεράσης για να τροφοδοτήσουν τη δική τους ανάπτυξη. Έτσι, ενώ η τελομεράση παραμένει γενικά αδρανής στα υγιή κύτταρα, στα περισσότερα καρκινικά κύτταρα αρχίζει ξανά να δραστηριοποιείται, πράγμα που επιτρέπει στα τελευταία να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα και να αντικαθιστούν τα τελομερή τους, ώστε να αναγεννώνται συνεχώς.

Η έρευνα που δημοσιεύτηκε στο έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Nature, αναμένεται να βοηθήσει σημαντικά στην παραγωγή φαρμάκων που μπλοκάρουν την τελομεράση, εξουδετερώνοντας με αυτό τον τρόπο τον όγκο, χωρίς να επηρεάζεται και ο γειτονικός υγιής ιστός.

Επειδή, παράλληλα, η τελομεράση έχει τη δυνατότητα να αναζωογονεί τα κύτταρα, η ανακάλυψη εικάζεται ότι θα οδηγήσει και σε νέες θεραπείες που θα επιβραδύνουν τη διαδικασία της γήρανσης.

Η τελομεράση αποτελούσε κεντρικό στόχο της αντικαρκινικής έρευνας εδώ και μια δεκαετία τουλάχιστον, αλλά έως τώρα τα φάρμακα που επιχειρούσαν να την ανακόψουν είχαν μικρά αποτελέσματα στις δοκιμές τους. Μετά την αποκωδικοποίηση της δομής της, όμως, υπάρχει ελπίδα για καλύτερα αποτελέσματα.

«Η τελομεράση είναι ιδανικός στόχος για τη χημειοθεραπεία, επειδή είναι ενεργή σε όλους σχεδόν τους ανθρώπινους όγκους, αλλά ανενεργή στα περισσότερα φυσιολογικά κύτταρα» δήλωσε ο Εμ. Σκορδαλάκης, ενώ τόνισε ότι «ένα φάρμακο που απενεργοποιεί την τελομεράση, πιθανότατα θα είχε αποτέλεσμα εναντίον όλων των όγκων, με λίγες παρενέργειες».

Ο καθηγητής Ρομπ Νιούμπολτ του πανεπιστημίου Μπρουνέλ χαρακτήρισε «πολύ σημαντική» τη νέα επιστημονική ανακάλυψη, η οποία –όπως είπε– αποσκοπεί «στο να μετατρέψει τα αθάνατα καρκινικά κύτταρα σε θνητά, μπλοκάροντας την τελομεράση».