Αντιμετωπίζοντας τον ασθενή με νόσο του θυρεοειδή αδένα

Προσοχή!

Η συναισθηματική αστάθεια των ασθενών αυτών θα πρέπει να είναι το κυρίαρχο σημείο της προσοχής σας, γιατί μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητες επικοινωνιακές καταστάσεις κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στο φαρμακείο:

Δώστε τους τη μέγιστη προτεραιότητα εξυπηρέτησης στη «σειρά» αναμονής, προκειμένου να απομακρυνθούν γρήγορα και φιλικά από το φαρμακείο.

Η νόσος

Ο θυρεοειδής αδένας είναι ένας από τους κυριότερους αδένες που εμπλέκονται στο μεταβολισμό. Οι ορμόνες του θυρεοειδή έχουν δύο κύριες φυσιολογικές επιδράσεις:

• Αυξάνουν τη σύνθεση των πρωτεϊνών σε όλους τους ιστούς του σώματος.

• Αυξάνουν την κατανάλωση οξυγόνου στο ήπαρ, τους νεφρούς, την καρδιά και τους σκελετικούς μυς.

Ανάλογα με τη συγκέντρωση των ορμονών του θυρεοειδή (θυροξίνη ή Τ₄ και τριιωδοθυρονίνη ή Τ₃) διακρίνουμε αδρά δύο κατηγορίες παθήσεων του θυρεοειδή:

• Τις καταστάσεις υπερθυρεοειδισμού, κατά τις οποίες παρατηρείται αυξημένη παραγωγή Τ₃ και Τ₄. Τα παρακάτω νοσήματα αποτελούν περιπτώσεις υπερθυρεοειδισμού: θυρεοτοξίκωση, τοξική διάχυτη βρογχοκήλη, νόσος του Graves, νόσος του Basedow, νόσος του Plummer και τοξική οζώδης βρογχοκήλη. Υπάρχει και ο δευτεροπαθής υπερθυρεοειδισμός που οφείλεται σε περίσσεια έκκρισης TSH (θυρεοειδοτρόπος ορμόνη) από νεόπλασμα της υπόφυσης.

• Τις καταστάσεις υποθυρεοειδισμού, κατά τις οποίες παρατηρείται ελαττωμένη παραγωγή των θυρεοειδικών ορμονών. Διακρίνονται σε ιδιοπαθή υποθυρεοειδισμό (π.χ. η αυτοάνοση νόσος του Hashimoto, ο υποθυρεοειδισμός μετά από χειρουργική ή φαρμακευτική θεραπεία), καθώς και σε δευτεροπαθή υποθυρεοειδισμό (π.χ. λόγω βλάβης του άξονα υπόφυσης – υποθαλάμου ή λόγω ανεπαρκούς έκκρισης TSH).

Ο ασθενής

Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του ασθενή με παθήσεις του θυρεοειδή που μπορούν να γίνουν αντιληπτά από το φαρμακοποιό είναι τα ακόλουθα:

• Μεταβολή του βάρους: Ο υπερθυρεοειδικός ασθενής εμφανίζει μείωση του βάρους του, ενώ ο υποθυρεοειδικός αύξηση του βάρους του.

• Μεταβολή των φυσιολογικών χαρακτηριστικών και συνηθειών του:

» Ο υπερθυρεοειδικός ασθενής εμφανίζει προσήλωση του βλέμματός του, εξόφθαλμο βρογχοκήλη, λείο και υγρό δέρμα, υπερευαισθησία στη ζέστη, αδυναμία, κίτρινη χρώση της παλάμης του (καροτιναιμία) και συχνή αφόδευση.

» Ο υποθυρεοειδικός ασθενής εμφανίζει παραισθησίες στα χέρια και τα πόδια, ενώ παραπονιέται συχνά ότι κρυώνει και εμφανίζει βλεφαρόπτωση, ξηροδερμία, δυσκοιλιότητα και τριχόπτωση.

• Συναισθηματική αστάθεια:

» Ο υπερθυρεοειδικός ασθενής εμφανίζει νευρικότητα και αϋπνία. Μια μορφή υπερθυρεοειδισμού είναι η θυρεοειδική τρέλα (ή κρίση), κατά την οποία παρατηρείται υπερβολική ανησυχία με έντονες συναισθηματικές μεταπτώσεις, σύγχυση έως και ψύχωση.

» Ο υποθυρεοειδικός ασθενής εμφανίζει σκυθρωπή έκφραση του προσώπου, βραχνή φωνή και βραδεία ομιλία. Αρχίζει να μη θυμάται και εμφανίζει άλλα στοιχεία διανοητικής έκπτωσης με προοδευτική μεταβολή της προσωπικότητας και αλοιθή ψύχωση (μυξοιδηματική τρέλα).

Η ενέργεια

• Βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής έχει αναφέρει στο γιατρό του όλα τα φάρμακα που λαμβάνει:

» Ορισμένα φάρμακα εμφανίζουν ως ανεπιθύμητη ενέργεια την επίδραση στο θυρεοειδή.

» Ορισμένα φάρμακα αλληλεπιδρούν με τις ορμόνες του θυρεοειδούς καθώς και με αντιθυρεοειδικά φάρμακα.

» Εάν ο ασθενής λαμβάνει οιστρογόνα ή αντισυλληπτικά από το στόμα, εμφανίζει αυξημένη τιμή TBG (σφαιρίνη δέσμευσης της θυροξίνης). Εάν λαμβάνει αναβολικά, στεροειδή, κορτιζόλη ή αυξητική ορμόνη, εμφανίζει ελαττωμένη τιμή TBG.

• Εάν η ασθενής είναι υπερθυρεοειδική και βρίσκεται σε εγκυμοσύνη, βεβαιωθείτε ότι το έχει αναφέρει στο γιατρό:

» Η προπυλοθειουρακίλη προτιμάται κατά τη διάρκεια της κύησης ή της γαλουχίας, γιατί περνάει τον πλακούντα και απεκκρίνεται στο γάλα πολύ λιγότερο από ό,τι η μεθιμαζόλη.

• Βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής έχει καταλάβει το δοσολογικό σχήμα και τον τρόπο χορήγησης των φαρμάκων του:

» Οι υποθυρεοειδικοί ασθενείς έχουν την τάση να ξεχνούν και για το λόγο αυτό είναι χρήσιμο να τους δίνονται οι οδηγίες γραπτά.

• Συστήστε στον ασθενή να επισκέπτεται τακτικά το γιατρό του και ενθαρρύνετέ τον να επαναλαμβάνει τις εργαστηριακές εξετάσεις που του υποδεικνύονται από αυτόν:

» Οι ασθενείς με παθήσεις του θυρεοειδή απαιτούν συχνή επαναρρύθμιση ανάλογα με την εποχή και την απόδοση της φαρμακευτικής αγωγής.

» Μια συχνή ανεπιθύμητη ενέργεια των αντιθυρεοειδικών φαρμάκων είναι η ακοκκιοκυτταραιμία. Στην περίπτωση που εμφανιστεί, δε συνιστάται αντικατάσταση της φαρμακευτικής αγωγής αλλά πλήρης αλλαγή της θεραπείας, είτε με ραδιενεργό ιώδιο είτε με χειρουργική επέμβαση.

• Βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής έχει λάβει από το γιατρό γενικές διατροφικές συμβουλές και επαναλάβετέ τις στον ασθενή:

» Οι ασθενείς που λαμβάνουν αντιθυρεοειδικά φάρμακα (προπυλοθειουρακίλη και μεθιμαζόλη) θα πρέπει να αποφεύγουν το θαλασσινό αλάτι, την κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών, καθώς και οποιαδήποτε τροφή που περιέχει ιώδιο (π.χ. κόκκινο πιπέρι).

» Ο ασθενείς που βρίσκονται σε αγωγή με θυροξίνη θα πρέπει να προσθέσουν στο διαιτολόγιό τους τροφές πλούσιες σε σίδηρο, όπως αποξηραμένα φρούτα, καρύδια, μοσχάρι, σπανάκι, φακές, και να αποφεύγουν την κατανάλωση λάχανου Βρυξελλών και προϊόντων σόγιας.