Αντιμετωπίζοντας τον ασθενή με καρδιακή νόσο

Η νόσος

Η καρδιά έχει για τον άνθρωπο τη µεγαλύτερη ζωτική αλλά και συµβολική σηµασία από κάθε άλλο όργανο. Και τούτο διότι αποτέλεσε και αποτελεί τόσο το συµβολικό κέντρο της ζωής όσο και το κέντρο των συναισθηµάτων και ιδιαίτερα της αγάπης.

Σε γενικές γραµµές, οι νόσοι της καρδιάς διακρίνονται σε:

• Οργανικές διαταραχές (στηθάγχη, έµφραγµα, βαλβιδοπάθειες, καρδιακή ανεπάρκεια).
• Διαταραχές του ρυθµού (αρρυθµίες).
• «Ψυχολογικές» διαταραχές: Λόγω της κεντρικής σηµασίας της καρδιάς και της αποκλειστικής επίδρασης του αυτόνοµου νευρικού συστήµατος (νευροφυτική νεύρωση), η καρδιά προσφέρεται για ένα πλήθος ψυχοσωµατικών συµπτωµάτων που θα επηρεάσουν τη λειτουργία τόσο της ίδιας της καρδιάς όσο και ολόκληρου του κυκλοφορικού συστήµατος. Πολλοί πελάτες του φαρµακείου παραπονούνται για «πόνο στο στήθος», «φτερουγίσµατα» αίσθηµα πίεσης στο θώρακα και υπερτονία ή υποτονία.

Ο ασθενής

Γενικά οι καρδιοπαθείς εµφανίζουν ένα «σωµατογενές» και ένα «ψυχογενές» προφίλ:

• Σωµατογενές προφιλ: Συνήθως οι ασθενείς του κυκλοφορικού είναι:

α) Καπνιστές

β) Αγύµναστοι

γ) Παχύσαρκοι

δ) Αυτοί που κάνουν κακή διατροφή

ε) Τα άτοµα που εµφανίζουν υψηλές τιµές χοληστερόλης/αρτηριακής πίεσης και γενικότερα µπορεί να εµφανίζουν µεταβολικό σύνδροµο για το οποίο δεν έχουν ρυθµιστεί.

• Ψυχογενές προφίλ:

Η προσωπικότητα των καρδιοπαθών περιγράφεται συνήθως ως έντονη, µε τάσεις ανάγκης για αναγνώριση, στοιχεία ψυχαναγκασµού στην εργασία και ιδιαίτερη επιθυµία «ξεπεράσµατος των άλλων». Έτσι, οι καρδιακοί ασθενείς αποτελούν τυπικούς εκπροσώπους της ανταγωνιστικής κοινωνίας, είναι συνήθως επιτυχηµένοι, και αξιολογούνται ως ιδιαίτερα εργατικοί.

Οι ασθενείς που εµφανίζουν διαταραχές του ρυθµού συχνά δεν εκφράζουν τα συναισθήµατά τους, θεωρώντας το αδυναµία. Για το λόγο αυτό οι ασθενείς δεν διακρίνονται για την ικανότητά τους να «δίνονται».

Εάν οι ασθενείς έχουν υποστεί µια µη αναστρέψιµη καρδιακή βλάβη, όπως το έµφραγµα, έχουν βιώσει µια εµπειρία πιθανού θανάτου (άγχος ύπαρξης). Στη συνέχεια, όµως, αρκετοί από αυτούς χρησιµοποιούν τη νόσο τους σαν µια απόδειξη του πόσο έχουν κουραστεί στη ζωή, και ειδικά όσον αφορά την προσπάθεια να προσφέρουν στην οικογένειά τους και στο κοινωνικό σύνολο.

Έτσι, µια καρδιακή βλάβη:

Μπορεί να λειτουργήσει «απελευθερωτικά» απέναντι στις υποχρεώσεις τους προς τους άλλους. Συνήθως παραιτούνται εύκολα από τις µέχρι τότε συνήθειες και αρχίζουν να ασχολούνται µε τον εαυτό τους και τα τυχόν χόµπι τους. Η «αρρώστια» τους δίνει πλέον αυτό το «δικαίωµα». Και το δικαίωµα αυτό είναι πιο ισχυρό από τη συµµόρφωσή τους στη θεραπευτική αγωγή, που πολύ συχνά αποτελεί για αυτούς απλά την απόδειξη ότι είναι άρρωστοι.

Μπορεί να λειτουργήσει «αποδοµητικά», διότι ο φόβος της καρδιάς τους καθιστά µη ανταγωνίσιµους, µη ερωτεύσιµους, και µη ικανούς.

Μπορεί να λειτουργήσει ψυχοργανικά, δηµιουργώντας κατά φαντασίαν ασθενείς που φοβούνται ότι τα συµπτώµατα των καρδιαγγειακών νοσηµάτων µπορεί να εκληφθούν από τους οικείους και το κοινωνικό σύνολο ως θεατρινισµοί, πράγµα που οδηγεί τους ασθενείς αυτούς σε επανειληµµένες εργαστηριακές εξετάσεις και συχνά ηλεκτροκαρδιογραφήµατα, σε µια απελπισµένη-ασυνείδητη προσπάθεια να αποδείξουν στους άλλους ότι υπάρχει οργανική βλάβη που δικαιολογεί τα συµπτώµατά τους. Πρόκειται για τους ασθενείς εκείνους που έρχονται στο φαρµακείο για να τους µετρηθεί π.χ. η αρτηριακή πίεση, χωρίς απαραίτητα να προβούν σε εκτέλεση κάποιας συνταγής γιατρού –αφού δεν έχουν πείσει κανέναν ότι απαιτείται ιατρική επίσκεψη/λήψη φαρµάκων.

Ενέργεια φαρµακοποιού

Φαρµακολογική υποστήριξη:

• Βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής έχει αναφέρει στο γιατρό του το σύνολο των φαρµάκων που λαµβάνει. Μερικά φάρµακα προκαλούν ηλεκτροκαρδιογραφικές αλλοιώσεις (π.χ. παράταση του διαστήµατος QT από αντιβιοτικά και αντιϊσταµινικά πρώτης γενιάς) και εάν λαµβάνονται επί µακρόν µπορεί να δίνουν στον ασθενή την εντύπωση ότι πάσχει από καρδιακό νόσηµα.
• Βεβαιωθείτε ότι τα φάρµακα που λαµβάνει ο ασθενής για άλλες παθήσεις δεν αλληλεπιδρούν µε τα φάρµακα που λαµβάνει ο ασθενής για τις παθήσεις του κυκλοφορικού.
• Βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής έχει εκπαιδευτεί ως προς τον τρόπο λήψης των φαρµάκων του, και ιδιαίτερα:
• Βεβαιωθείτε ότι έχει συζητήσει µε το γιατρό το πώς να διαχειρίζεται τα φάρµακά του κατά τη διάρκεια µιας «κρίσης» (Μπορεί να υπερβεί τη δόση; Πόσο; Πότε; Ποια πρέπει να διακόψει;).

Φαρµακοδιατροφική υποστήριξη: Δώστε στον ασθενή τις κατάλληλες συµβουλές, πέρα από τη µεσογειακή δίαιτα ή τη συγκεκριµένη δίαιτα που έχει υποδείξει ο γιατρός:

• Αναφέρετε/αναγράψτε στο κουτί το προ/µετά φαγητού
• Βεβαιωθείτε ότι η όποια προτεινόµενη δίαιτα δεν αλληλεπιδρά µε τα φάρµακα του ασθενή (π.χ. να µη λαµβάνει τη διγοξίνη ταυτόχρονα µε χόρτα, να µη λαµβάνει τα αντιπηκτικά ταυτόχρονα µε τροφές πλούσιες σε κουµαρίνη).

Δερµοκαλλυντική υποστήριξη: Συνίσταται σε δυο άξονες:

• Φωτοπροστασία του ασθενή από φωτοευαίσθητες ουσίες (π.χ. αµιοδαρώνη).
• Κοσµητική στήριξη του ασθενή: Δώστε κοσµητικές συµβουλές, ακόµη κι αν δεν θέλει να αγοράσει προϊόν. Η ενέργεια αυτή γίνεται για να τονωθεί η «επιθυµητότητα» και η µη παραίτηση του καρδιοπαθή.
• Προστασία του ασθενή από καλλυντικά µη κατάλληλα γι' αυτόν (π.χ. κρέµες αδυνατίσµατος µε καφεΐνη, προϊόντα κατά του πρηξίµατος των βλεφάρων µε παράγωγα βιταµίνης Κ).

Γενικές συµβουλές υγιεινής:

• Να αθλείται τακτικά µέσα στα πλαίσια των συστάσεων του ιατρού.
• Να κάνει τους απαραίτητους ετήσιους εµβολιασµούς.
• Να διακόψει το κάπνισµα.
• Να φροντίζει τη στοµατική του υγιεινή, ιδιαίτερα εάν έχει βαλβιδοπάθεια.

Ψυχολογική υποστήριξη:

• Μην εκδηλώνετε οίκτο στον ασθενή. Εξηγήστε του ότι οι καρδιακές νόσοι σήµερα αντιµετωπίζονται, αρκεί να το θέλει κι ο ίδιος ο ασθενής.
• Μην αφήνετε τον ασθενή να προβαίνει σε γενικεύσεις επί της υγείας του µε βάση το τι συνέβη σε άλλους.
• Βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής εµπιστεύεται το γιατρό του. Σε κάθε περίπτωση και µε βάση το προφίλ του ασθενή, να έχετε µια λίστα από γιατρούς που εσείς εµπιστεύεστε.
• Συστήστε στον ασθενή να επισκέπτεται το γιατρό του. Εξηγήστε του ότι αυτό θα έπρεπε να κάνουν όλοι οι άνθρωποι και όχι οι ασθενείς αποκλειστικά. Εξηγήστε στον ασθενή ότι το ίδιο ισχύει τόσο µε την άθληση όσο και µε τη µεσογειακή δίαιτα.
• Φροντίστε να διαθέτετε πάντοτε τα φάρµακα που ζητά ο ασθενής. Εάν όχι, να φροντίσετε να τα βρείτε. Κι αν αυτό δεν είναι εφικτό, να φροντίσετε να του υποδείξετε το φαρµακείο που τα διαθέτει.

Γενική ηθική & υλική στήριξη:

Οι καρδιοπαθείς είναι χρόνιοι ασθενείς. Στις συνθήκες που αντιµετωπίζει η χώρα µας, θα αναγκαστούν κάθε µήνα να δαπανούν ένα συγκεκριµένο ποσό για την αντιµετώπιση της νόσου τους. Οι υπηρεσίες σας (οι παραπάνω 5 άξονες) προς αυτούς είναι πολύτιµες και θα πρέπει να γίνονται στη βάση µιας χρόνιας συνεργασίας µε την ίδια πάντα ποιότητα.

Προσοχή!

• Μη δηµοσιοποιείτε την πάθηση του ασθενή επ' ουδενί λόγω. Ο κανόνας αυτός ισχύει για όλες τις παθήσεις (προσωπικά δεδοµένα). Η καρδιοπάθεια, όµως, αποτελεί δυνητικά αιτία απώλειας εργασίας, πέρα από τις κοινωνικές της επιπτώσεις στο οικείο περιβάλλον του ασθενή.
• Οι πάσχοντες από καρδιακή ανεπάρκεια και πρόσφατο έµφραγµα του µυοκαρδίου έχουν προτεραιότητα στη «σειρά».
• Βεβαιωθείτε διπλά ότι δεν έχει γίνει κανένα λάθος κατά την αναγραφή και εκτέλεση της συνταγής: Οι καρδιοπαθείς θα εκµεταλλευτούν τη νόσο τους για την έντονη-δηµόσια διαµαρτυρία προς εσάς εάν υπάρξει οικονοµικό/επιστηµονικό/διεκπεραιωτικό λάθος.