Αντιμετωπίζοντας το νεφροπαθή ασθενή

Από τον Μανώλη Μιτάκη, φαρμακοποιό

Προσοχή!

• Μη χορηγείτε αναλγητικά, αντιπυρετικά και αντιφλεγµονώδη χωρίς συνταγή γιατρού στους ασθενείς µε νόσους των νεφρών.

• Δίνετε προτεραιότητα στην «ουρά» στους ασθενείς που βρίσκονται σε διαδικασία αιµοκάθαρσης.

Η νόσος

Οι νεφροί προσβάλλονται από διάφορα νοσήµατα. Ένας πολύ απλός διαχωρισµός διακρίνει τα νοσήµατα αυτά σε:
• νοσήµατα των νεφρών
• νοσήµατα που επηρεάζουν τους νεφρούς.

Στην πρώτη κατηγορία, ενδιαφέρον από τη σκοπιά του φαρµακοποιού εµφανίζουν τα παρακάτω νοσήµατα:

• Οξεία και χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
• Νεφροτοξικές καταστάσεις
• Αποφρακτικές παθήσεις και νεφρολιθίαση
• Κληρονοµικά νοσήµατα (πολυκυστικός νεφρός)
• Λοιµώδη νοσήµατα των νεφρών

'Αλλες νόσοι των νεφρών που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία είναι: τα νεοπλάσµατα του νεφρού, οι αγγειακές νόσοι (αρτηριοσκλήρυνση), οι νόσοι του αγγειώδους σπειράµατος (π.χ. νεφριτικό και νεφρωσικό σύνδροµο), οι νόσοι των διάµεσων σωληναρίων.

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι νόσοι που σχετίζονται µε συστηµικά και µεταβολικά σύνδροµα, όπως:

• ο νεφρογενής άποιος διαβήτης
• η νεφρικής αιτιολογίας υπέρταση
• η νεφρική γλυκοζουρία
• η οξέωση των ουροφόρων σωληναρίων.

Ο ασθενής

Οι ασθενείς µε νεφρική νόσο διακρίνονται αδρά σε τρεις κατηγορίες:

• Ασθενείς που υποβάλλονται σε νεφροκάθαρση: Πρόκειται στην ουσία για φοβισµένους και ταλαιπωρηµένους ασθενείς. Η νόσος επιβαρύνει σηµαντικά την ποιότητα της ζωής τους, ενώ οι ανεπιθύµητες ενέργειες της αιµοκάθαρσης προκαλούν αισθήµατα φόβου και καχυποψίας σε οποιαδήποτε µη εγκεκριµένη φαρµακευτική αγωγή. Αρκετοί από αυτούς είναι σε διαδικασία αναζήτησης µοσχεύµατος.

• Ασθενείς του µεταβολικού συνδρόµου: Πρόκειται για ασθενείς που εστιάζονται στο φόβο της υπέρτασης ή του σακχαρώδη διαβήτη, θεωρώντας ότι µε τη ρύθµιση της κύριας νόσου τους θα ρυθµιστεί «το ζήτηµα» των νεφρών τους.

• Ασθενείς µε λίθο των νεφρών: Πρόκειται συχνά για ασθενείς που δεν έχουν αντιληφθεί την κατάσταση των νεφρών τους µέχρι τη στιγµή της απόφραξης, οπότε µεταβάλλονται σε ασθενείς του οξέος περιστατικού. Κάποιοι από αυτούς κάνουν αυτοδιάγνωση, ζητώντας από το φαρµακοποιό είτε επώνυµο σπασµολυτικό (π.χ. Buscopan^®) είτε µη στεροειδές αντιφλεγµονώδες είτε και τα δύο.

Υπάρχουν όµως και οι νεφροτοξικού τύπου ασθενείς. Στην ουσία εδώ ανήκουν όλοι οι ασθενείς που «φοβούνται για τα νεφρά τους». Πρόκειται για ασθενείς που δυσπιστούν για οποιαδήποτε φαρµακευτική αγωγή, φοβούµενοι την επιδείνωση της νόσου τους. Σε µερικά περιστατικά και ανάλογα µε το επίπεδο µόρφωσής τους, οι ασθενείς δε συµµορφώνονται µε τις οδηγίες του γιατρού τους, φοβούµενοι µια πιθανή νεφροτοξικότητα του φαρµάκου τους. Η άρνηση στη συµµόρφωση και η αναζήτηση επιπρόσθετων πληροφοριών µπορεί να φτάσει στα όρια της ψυχολογικής επιρροής (nocebo effect).

Η ενέργεια

Εάν ο ασθενής ανήκει στην πρώτη κατηγορία νοσηµάτων:

• Βοηθήστε τον ασθενή να αυξήσει την αυτοπεποίθησή του
  » Μην αναφέρεστε στην αιµοκάθαρση σαν να είναι κάτι τραγικό, ακόµη και αν ο ασθενής δεν πρόκειται να µπει στη διαδικασία αυτή.
  » Εξηγήστε στον ασθενή ότι σήµερα γνωρίζουµε περισσότερα για τους νεφρούς σε σχέση µε το παρελθόν.
  » Μιλήστε στον ασθενή για «φάρµακα που έρχονται» και όταν θα έρθουν (σύντοµα) αυτός θα πρέπει να «είναι εκεί».
  » Εάν ο ασθενής έχει διαβάσει το φύλλο οδηγιών των φαρµάκων του και δει ότι κάποια από αυτά αποβάλλονται από τους νεφρούς, βεβαιωθείτε ότι τα φάρµακα που του χορηγεί ο γιατρός δεν είναι νεφροτοξικά και ενηµερώστε τον (βλέπε τον παρακάτω πίνακα).

Φάρµακα που αποβάλλονται κυρίως από τους νεφρούς:
• αιθαµβουτόλη • ακετοεξαµίδη • αµανταδίνη • αµικασίνη* • αµπικιλλίνη⁺
• ατενολόλη • γενταµυκίνη* • διγοξίνη • καναµυκίνη* • καρβενικιλλίνη
• κεφαζολίνη • κεφαµανδόλη • κεφοξιτίνη • σιµετιδίνη • κυκλοσερίνη • κολιστίνη*
• λίθιο⁺ • µεθοτρεξάτη • µετοκλοπραµίδη • ναδολόλη • νεοµυκίνη* • πενικιλλίνες
• προκαϊναµίδη⁺ • ρανιτιδίνη • σουλφιπυραζόνη • στρεπτοµυκίνη⁺ • τετρακυκλίνη⁺
• τικαρκιλίνη* • τοβραµυκίνη* • φλουκιτοσίνη
* κίνδυνος σηµαντικής νεφροτοξικότητας ⁺ σπάνια νεφροτοξικό

• Εάν ο ασθενής επισκέπτεται δύο γιατρούς για διαφορετικά νοσήµατα, βεβαιωθείτε ότι ο ασθενής έχει αναφέρει στο δεύτερο γιατρό (συµπεριλαµβανοµένου και του οδοντίατρου) ότι πάσχει από νεφρική νόσο και ελέγξτε τα φάρµακα της συνταγής για πιθανές αλληλεπιδράσεις ή πιθανή νεφροτοξικότητα (βλ. λίστα νεφροτοξικών παραγόντων στη σελ. 50).

• Συστήστε στον ασθενή έναν επιβλέποντα νεφρολόγο. Εναλλακτικά, ενθαρρύνετε τον ασθενή να επισκέπτεται τακτικά το γιατρό του.