15/9: Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για το Λέμφωμα

• Τι είναι το λεμφικό σύστημα;

Το λεμφικό σύστημα είναι μέρος του ανοσοποιητικού συστήματος του σώματος. Έργο τού είναι να βοηθά στην αντιμετώπιση ασθενειών και λοιμώξεων.

Το λεμφικό σύστημα περιλαμβάνει τα λεμφαγγεία, ένα δίκτυο από λεπτούς σωλήνες που διακλαδίζονται, όπως τα αιμοφόρα αγγεία, στους ιστούς σε όλο το σώμα, καθώς και μικρά οργανίδια που διατάσσονται κατά μήκος αυτού του δικτύου και ονομάζονται λεμφαδένες. Τα λεμφικά αγγεία μεταφέρουν λέμφο, ένα άχρωμο υγρό που μοιάζει με νερό, το οποίο περιλαμβάνει κύτταρα της άμυνας του οργανισμού, τα οποία ονομάζονται λεμφοκύτταρα.

Στην προστασία του σώματος κατά των βακτηρίων και των ιών εμπλέκονται δύο κύριοι τύποι λεμφοκυττάρων: τα B-κύτταρα και τα T-κύτταρα. Τα B-κύτταρα ωριμάζουν σε πλασμοκύτταρα, τα οποία παράγουν αντισώματα, απαραίτητα για την καταπολέμηση των λοιμώξεων. Τα T-κύτταρα εμπλέκονται κυρίως στον έλεγχο των ανοσοκυτταρικών αντιδράσεων και στην ενεργοποίηση των B-κυττάρων.

Οι δε λεμφαδένες σχηματίζουν ομάδες στις μασχάλες, στον τράχηλο, στο θώρακα, στη βουβωνική χώρα και στην κοιλία.

Τέλος, μέρος του λεμφικού συστήματος είναι και ο σπλήνας, ο θύμος αδένας, οι αμυγδαλές και ο μυελός των οστών. Λεμφικός ιστός βρίσκεται και σε άλλα μέρη του σώματος, συμπεριλαμβανομένου του στομαχιού, των εντέρων και του δέρματος.

• Τι είναι το λέμφωμα;

Το λέμφωμα είναι μια κακοήθης νεοπλασματική νόσος του λεμφικού συστήματος. Μπορεί να αναπτυχθεί όταν προκύψει σφάλμα στον τρόπο παραγωγής ενός λεμφοκυττάρου. Αυτό οδηγεί σε ένα μη φυσιολογικό κύτταρο που λόγω του ανεξέλεγκτου, μη φυσιολογικού πολλαπλασιασμού του με μεγάλη ταχύτητα καθίσταται καρκινικό. Όπως τα φυσιολογικά λεμφοκύτταρα, έτσι και τα καρκινικά λεμφοκύτταρα μπορούν να αναπτυχθούν σε πολλά μέρη του σώματος, συμπεριλαμβανομένων των λεμφαδένων, του σπλήνα, του μυελού των οστών, του αίματος ή άλλων οργάνων.

Το λέμφωμα είναι ο 5ος πιο συχνός καρκίνος στην Ευρώπη και η 7η αιτία θανάτου. Μέχρι στιγμής δεν έχει προσδιοριστεί με ακρίβεια τι προκαλεί την εμφάνιση του λεμφώματος, παρόλο που είναι γνωστό ότι δεν είναι μεταδοτικό και δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι πρόκειται για κληρονομικό νόσημα. Ως πιθανές αιτίες του λεμφώματος έχουν αναφερθεί στη βιβλιογραφία η καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος από φάρμακα ή θεραπευτική ακτινοβολία και σπάνιες ιικές λοιμώξεις.

Οι πρόσφατες εξελίξεις της τεχνολογίας και των διαθέσιμων θεραπειών κάνουν την αντιμετώπιση του λεμφώματος να είναι ολοένα και πιο ελπιδοφόρα. Ορισμένες μορφές της νόσου θεραπεύονται πλήρως, ενώ άλλες ελέγχονται επαρκώς, ώστε η ποιότητα ζωής των ασθενών να μην επηρεάζεται αρνητικά.

• Είδη λεμφωμάτων

Υπάρχουν πολλά είδη λεμφωμάτων, τα οποία ταξινομούνται ως επιθετικά ή βραδέως εξελισσόμενα, ανάλογα με την εικόνα των νεοπλασματικών κυττάρων στο μικροσκόπιο. Γενικά διακρίνεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τη νόσο Hodgkin (Χόντζκιν) και το κακόηθες ή μη Hodgkin λέμφωμα.

Η νόσος Hodgkin ονομάστηκε έτσι προς τιμή του ’γγλου ιατρού Τόμας Χόντζκιν που πρώτος περιέγραψε τη νόσο το 1832. Απαντάται κυρίως στις νεότερες ηλικίες με μια κορύφωση στα 50 και προσβάλλει τους άνδρες συχνότερα από τις γυναίκες. Χαρακτηρίζεται από την παρουσία συγκεκριμένων κυττάρων που ονομάζονται κύτταρα Reed-Sternberg. Σήμερα πλέον αποτελεί πρότυπο ιάσιμου καρκίνου.

Τα λεμφώματα Μη Hodgkin προσβάλλουν κυρίως τη μέση ηλικιακή ομάδα (40 έως και άνω των 60 ετών) και επίσης προσβάλλουν συχνότερα τους άνδρες. Παρουσιάζουν μεγαλύτερη ποικιλομορφία από τη νόσο Hodgkin και ταξινομούνται ανάλογα με τα κύτταρα που ανευρίσκονται στο μικροσκόπιο. Κυμαίνονται από ήπια νόσο που μπορεί να χρειάζεται μόνο παρακολούθηση έως αρκετά επιθετική κακοήθεια. Ακόμη όμως, και οι επιθετικές μορφές συχνά απαντούν καλά στη θεραπεία. Τα λεμφώματα Μη Hodgkin αφορούν στα Β και τα Τ κύτταρα.

• Συμπτώματα και διάγνωση του λεμφώματος

Τα συμπτώματά του λεμφώματος συχνά συγχέονται με απλές καθημερινές ασθένειες, όπως ένα κρυολόγημα ή γρίπη. Ο ασθενής μπορεί να μην δώσει ιδιαίτερη σημασία και να μην απευθυνθεί σε ιατρό, με αποτέλεσμα να μη γίνει έγκαιρη διάγνωση της νόσου. Αυτό που τα διαφοροποιεί είναι η χρονική διάρκεια, δηλαδή αν τα συμπτώματα επιμένουν για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Το λέμφωμα έχει 6 απλά συμπτώματα:

1. Ανώδυνη διόγκωση στο λαιμό, στη μασχάλη ή στην περιοχή των γεννητικών οργάνων
2. Νυχτερινή εφίδρωση
3. Ανεξήγητος πυρετός
4. Απώλεια βάρους και κόπωση
5. Βήχας ή δυσκολία στην αναπνοή
6. Επίμονη φαγούρα σε όλο το σώμα

Δεν υπάρχουν διαγνωστικές μέθοδοι για την πρώιμη ανίχνευση του λεμφώματος και αν τα συμπτώματα αυτά επιμένουν, απαιτείται επίσκεψη σε ιατρό.

Η κλινική εξέταση μπορεί να αποκαλύψει διογκωμένους λεμφαδένες σε διάφορες περιοχές του σώματος. Ο γιατρός προχωρεί σε εξετάσεις αίματος και βιοψία ενός διογκωμένου λεμφαδένα, κατά την οποία ο λεμφαδένας μελετάται στο παθολογοανατομικό (ειδικό αιμοπαθολογοανατομικό) εργαστήριο για να ταυτοποιηθεί η νόσος.

Μετά από την ταυτοποίησή του ακολουθεί μια σειρά εργαστηριακών εξετάσεων για να εντοπιστούν τα σημεία της νόσου (στάδιο νόσου). Αυτές μπορεί να είναι:

» Απλές αιματολογικές εξετάσεις.

» Απεικονιστικές εξετάσεις (τομογραφία, μαγνητική κ.ά.), ώστε να εντοπιστούν τυχόν άλλοι λεμφαδένες και να ελεγχθεί το συκώτι, ο σπλήνας ή οι πνεύμονες.

» Ανάλογα με την κρίση του γιατρού σας, ίσως χρειαστούν πιο ειδικές εξετάσεις όπως παρακέντηση του μυελού των οστών.

• Αίτια του λεμφώματος

Το ακριβές αίτιο τουλεμφώματος παραμένει άγνωστο. Ωστόσο, οι έρευνες έχουν επικεντρωθεί σε ορισμένους παράγοντες που μπορεί να συμβάλλουν στην ανάπτυξη λεμφώματος, όπως:

» γενετικοί παράγοντες

» διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος

» ιοί, π.χ. HIV

• Στατιστικά Στοιχεία

» Ένα εκατομμύριο άνθρωποι στον πλανήτη πάσχουν από λέμφωμα.

» Περίπου 360.000 νέα περιστατικά διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο.

» Περίπου 200.000 άνθρωποι πεθαίνουν από λέμφωμα κάθε χρόνο.

» Η έγκαιρη και σωστή διάγνωση και η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή μπορεί να οδηγήσει σε επιτυχημένη αντιμετώπιση του λεμφώματος.

» Η επίπτωση του μη-Hodgkin λεμφώματος έχει αυξηθεί κατά 80% από τις αρχές της δεκαετίας του 1970.

» Από τα άτομα που διαγιγνώσκονται με μη-Hodgkin κάθε χρόνο, 55% έχουν επιθετικό ή ταχέως εξελισσόμενο μη-Hodgkin λέμφωμα, ενώ το υπόλοιπο 45% των ατόμων που διαγιγνώσκονται με μη-Hodgkin λέμφωμα πάσχουν από βραδέως εξελισσόμενο λέμφωμα, μια βραδέως αναπτυσσόμενη μορφή του καρκίνου.

• Θεραπεία του λεμφώματος

Οι πρόσφατες εξελίξεις της τεχνολογίας και των διαθέσιμων θεραπειών κάνουν την αντιμετώπιση του λεμφώματος ολοένα και πιο ελπιδοφόρα. Ορισμένες μορφές της νόσου θεραπεύονται πλήρως, ενώ άλλες ελέγχονται επαρκώς, ώστε η ποιότητα ζωής των ασθενών να μην επηρεάζεται αρνητικά.

Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η εξατομίκευση της θεραπείας, που πρέπει πάντοτε να πραγματοποιείται από εξειδικευμένο και έμπειρο αιματολόγο ή ογκολόγο. Λαμβάνονται υπόψη το είδος του λεμφώματος, η επιθετικότητά του, η έκταση της νόσου, τα συμπτώματα, η ηλικία και η γενικότερη κατάσταση της υγείας του ασθενούς.

Οι σημερινές θεραπείες για το μη-Hodgkin λέμφωμα περιλαμβάνουν την τακτική της «αναμονής και παρακολούθησης» για τους ασθενείς με προχωρημένη νόσο χωρίς συμπτώματα, χημειοθεραπεία, θεραπεία με μονοκλωνικά αντισώματα, ακτινοβολία, βιολογικές θεραπείες και μεταμόσχευση μυελού των οστών.

Παρ' όλες τις παρενέργειες και την ταλαιπωρία που αντιμετωπίζει ο πάσχων, η επιστήμη του προσφέρει την ευκαιρία να βγει νικητής από αυτήν τη μάχη. Η νόσος του Hodgkin μπορεί πλέον να ιαθεί σε ποσοστό 80-90% αν διαγνωστεί σε πρώιμο στάδιο ενώ ακόμη και σε προχωρημένα στάδια η επιβίωση αγγίζει το 70-80%! Στα κακοήθη λεμφώματα τα ποσοστά μακροχρόνιας επιβίωσης κυμαίνονται από 50-80% ανάλογα με την επιθετικότητα και το στάδιο της νόσου. Πρόκειται για ασύλληπτα μέχρι πρόσφατα ποσοστά.

Τέλος, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι πρόσφατες μελέτες έχουν καταδείξει ότι οι ασθενείς που πάσχουν από λέμφωμα στην Ελλάδα εμφανίζονται ελλιπώς ενημερωμένοι σχετικά με ζητήματα που αφορούν στην ασθένειά τους, τη θεραπεία που πρέπει να ακολουθήσουν και την εξέλιξη της νόσου.

Χρήσιμοι Σύνδεσμοι

Όμιλος Εθελοντών κατά του Καρκίνου

Κέντρο Ημέρας για Ψυχολογική Υποστήριξη Ασθενών με Καρκίνο

Lymphoma Life (για την υποστήριξη ασθενών με λέμφωμα και των οικογενειών τους)

Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία

Ίδρυμα Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας

Εταιρεία Ογκολόγων-Παθολόγων Ελλάδας

The Lymphoma Association

The Lymphoma Research Foundation

The Leukemia & Lymphoma Society