Φαρμακευτικός Κόσμος, Συμπληρώματα Διατροφής

7 Περίπου το 50% όλων των φαρμάκων που έχουν καταγραφεί τα τελευταία 25 χρόνια παγκοσμίως προέρχονται είτε από φυσικές πηγές (φυτικής κυρίως προέλευσης) είτε είναι συνθετικά παράγωγα [Newman DJ et al]. Οι πρακτικές της φυτοθεραπείας βρίσκονται καταγεγραμμένες στην αρχαία Ελλάδα, καθώς πολλοί γιατροί εκείνης της εποχής χρησιμοποιούσαν ως ιάματα φυτά και βότανα. Σε πολλές χώρες της Ασίας, ακατέργαστα φυτά, βότανα και φυτικά εκχυλίσματα αποτελούν μέχρι και σήμερα ένα σημαντικό κομμάτι φαρμακευτικής ύλης, η οποία συνεχίζει να βρίσκει εφαρμογή στα συστήματα υγείας αυτών των χωρών, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης παραδοσιακής και λαϊκής θεραπευτικής. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) αναγνωρίζει τη σημαντικότητα της φυτοθεραπείας στις χώρες αυτές και αποδέχεται ότι το 80% του ασιατικού πληθυσμού εμπιστεύεται το πρωτοβάθμιο αυτό παραδοσιακό σύστημα θεραπευτικής [Guidelines For the Regulation of Herbal Medicines in the South-East Asian Region]. Σε όλο τον κόσμο, οι όροι «βότανο» και «δρόγη» παραπέμπουν σε χημικές ουσίες φυτικής κυρίως προέλευσης (υπάρχουν ακόμα δρόγες από ορυκτά και ζωικές δρόγες, όπως το μέλι, η πρόπολη, το μουρουνέλαιο κ.ά.). Η επιστημονική διερεύνησή τους, όσον αφορά τον έλεγχο δραστικότητας των φαρμακολογικών και θεραπευτικών τους ιδιοτήτων, ανήκει εξ ολοκλήρου σε ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της φαρμακευτικής επιστήμης που ονομάζεται «φαρμακογνωσία», η οποία πρωτοεμφανίζεται αρχικά στην Ευρώπη το 1815 [Jureneitsch J et al]. Οι δρόγες κατατάσσονται μορφολογικά σε φύλλα (Folia), άνθη (Flores), καρπούς (Fructus), ρίζες (Radix), φλοιούς (Cortex), ρητίνες, πόες, αιθέρια έλαια, εκχυλίσματα. Η χημική τους κατάταξη πραγματοποιείται σύμφωνα με τις χημικές ουσίες που περιέχουν (αλκαλοειδή, φλαβονοειδή, γλυκοσίδες, τανίνες, βιταμίνες), ενώ ο διαχωρισμός τους φαρμακολογικά γίνεται με βάση την επίδραση που ασκούν σε συγκεκριμένα συστήματα, πχ. δρόγες με δράση στο αυτόνομο νευρικό σύστημα (εφέδρα, ερυσιβώδης όλυρα κ.ά.), δρόγες με δράση στο κυκλοφορικό (δακτυλίτης, εργοταμίνη κ.ά.), δρόγες που επιδρούν στο κεντρικό νευρικό σύστημα (όπιο, κόκα, χασίς, κιγχόνη κ.ά.) [Λουκής Α]. Η ανακάλυψη όλων των δρογών, που μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται ως φαρμακευτικά σκευάσματα μέσω της απομόνωσης των δραστικών συστατικών τους, προήλθε: α) από την ιστορία και την έρευνα της φαρμακευτικής επιστήμης β) από τη λαϊκή θεραπευτική και γ) έπειτα από παρατηρήσεις χρηστών. Μέχρι και λίγομετά τοΒ΄ΠαγκόσμιοΠόλεμο, πολλάφυτικάπαρασκευάσματα χρησιμοποιούνταν με τημορφήαφεψημάτων στο οικιακό περιβάλλον. Άλλα αποτελούσαν το τελικό προϊόν κατεργασίας που παρασκεύαζε ο φαρμακοποιός, ο οποίος τα χορηγούσε στον ασθενή βάσει των οδηγιών του γιατρού για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων ασθενειών. Η αλματώδης ανάπτυξη της τεχνολογίας και ο ανταγωνισμός μεταξύ των φαρμακευτικών βιομηχανιών ως προς το ύψος των οικονομικών κεφαλαίων που διέθεταν για την ανακάλυψη νέων φαρμάκων δημιούργησαν νέες προοπτικές και προσδοκίες για την ερευνητική κοινότητα. Πολλές δρόγες που υιοθετήθηκαν από τη βιομηχανία, μετουσιώθηκαν και ενσωματώθηκαν σε φαρμακοτεχνικές μορφές για την αντιμετώπιση σοβαρότατων ασθενειών. Οι τεράστιες όμως δυνατότητες των εργαστηριακών ερευνών που ξεδιπλώθηκαν στο πεδίο της σύνθεσης και χημικής παρασκευής φαρμάκων, με αποκορύφωμα τα μονοκλωνικά αντισώματα και τις γονιδιακές θεραπείες, έστρεψαν το ενδιαφέρον του επιστημονικού κόσμου στο μικροπεριβάλλον του εργαστηρίου, με αποτέλεσμα πολλές φυτικές θεραπείες να περιοριστούν μόνο στην παρατήρηση. Στην προσπάθεια αντιμετώπισης νέων ασθενειών, οι πολυάριθμες καλά εμπεριστατωμένες κλινικές μελέτες των νέων φαρμάκων, η αποδεδειγμένη τους αποτελεσματικότητα σε συγκεκριμένους πληθυσμούς, καθώς και το πειραματικό ενδιαφέρον που παρουσίασαν με την επιτυχημένη ανακάλυψη νέων μορίων, είχε σαν αποτέλεσμα τον «πειραματικό κορεσμό» της φυτοθεραπευτικής και τη δημιουργία δύο θεραπευτικών προσεγγίσεων: αυτή της συμβατικής - κλασικής φαρμακευτικής θεραπείας και εκείνη της εναλλακτικής θεραπευτικής, χωρίς όμως κάτι τέτοιο να σημαίνει απαραίτητα ότι δραστικές ουσίες που απομονώνονται από φυσικές πηγές δεν βρίσκουν εφαρμογή στην κλασική φαρμακευτική. Κεφάλαιο Α Η φυτοθεραπευτική στη φαρμακευτική