Φαρμακευτικός Κόσμος, Συμπληρώματα Διατροφής

Βιολογικός ρόλος, έλλειψη και τοξικότητα βιταμινών 17 Οι διάφοροι τύποι πολυβιταμινούχων συμπληρωμάτων διατροφής που κυκλοφορούν, περιέχουν στην πλειοψηφία τους ένα ή περισσότερα εκ των 11 βιταμινών και 13 ιχνοστοιχείων, τα οποία έχουν χαρακτηριστεί ως απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για τον ανθρώπινο οργανισμό [Clayman CB]. Για να επισημάνουμε τη σημασία των βιταμινών για τον ανθρώπινο οργανισμό, να δικαιολογήσουμε την ύπαρξη των συμπληρωμάτων διατροφής και να εστιάσουμε στους λόγους σχετικά με το «πότε» κρίνεται ωφέλιμη η εξωγενής πρόσληψή τους, θα πρέπει να καταγράψουμε περιληπτικά τις κυριότερες ασθένειες που αποδεδειγμένα προκαλούνται στον ανθρώπινο οργανισμό από την έλλειψη των πιο σημαντικών και ευρύτερα διαδεδομένων βιταμινών, χωρίς ωστόσο να εμβαθύνουμε στην παρούσα εργασία σε βιοχημικές λεπτομέρειες ούτε σε εξειδικευμένες μελέτες, οι οποίες θα απευθύνονταν σε ένα πιο στενό ερευνητικό περιβάλλον. Ωστόσο, δεν μπορούμε να παραλείψουμε και την τοξική επίδραση που αποδίδεται σε υψηλά επίπεδα βιταμινών λόγω υπερδοσολογίας. Βιταμίνη Α και καροτενοειδή Υπάρχει στενή σχέση μεταξύ της φυσιολογικής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος και της βιταμίνης Α. Η έλλειψή της αποδυναμώνει σημαντικά το ανοσοποιητικό σύστημα και σε συνδυασμό με μια πιθανή λοίμωξη το αποτέλεσμα μπορεί να είναι θανατηφόρο κυρίως σε βρέφη και παιδιά [Smith et al, Tarwotjo et al]. Το β-καροτένιο είναι μια προβιταμίνη Α που μετατρέπεται βιοχημικά σε βιταμίνη Α. Έχει αποδειχθεί όμως ότι η βιταμινική του δράση είναι ανεπαρκής και πολύ λιγότερο αποτελεσματική από την ίδια τη βιταμίνη Α [Sommer A et al]. Άλλα γνωστά καροτενοειδή είναι η λουτεΐνη, η ζεαξανθίνη, το λυκοπένιο κ.ά., τα οποία όμως εκδηλώνουν άλλου είδους ωφέλιμες βιολογικές δράσεις που δεν αντιστοιχούν σε αυτές της βιταμίνης Α. Τυχαίες μελέτες έδειξαν ότι η συμπληρωματική αγωγή με βιταμίνη Α σε παιδιά χωρών του Τρίτου Κόσμου μείωσε τους θανάτους σε ποσοστό μέχρι και 96% [Tarwotjo et al. Rahmathullah et al]. Στους ενήλικες, η έλλειψη βιταμίνης Α προκαλεί ξηροφθαλμία, ενώ ένα άλλο σύμπτωμα αβιταμίνωσης Α είναι η σημαντική αλλοίωση της βραδινής όρασης (νυκταλωπία) που αν δεν αντιμετωπιστεί μακροπρόθεσμα οδηγεί σε βλάβη του κερατοειδούς χιτώνα του οφθαλμού (κερατομαλακία) και σε μόνιμη τύφλωση. Μια επίσης κλινική εικόνα που παραπέμπει –μεταξύ άλλων– σε αβιταμίνωση Α είναι η έντονη ξηροδερμία, η έλλειψη της λάμψης των μαλλιών και η συχνή προσβολή από λοιμώξεις [Ball GFM]. Η τοξικότητα οφείλεται σε υπέρμετρη πρόσληψη βιταμίνης Α. Μπορεί να εκδηλωθεί με δύο μορφές: την οξεία και τη χρόνια. Και στις δύο περιπτώσεις ευθύνεται η πρόσληψή της από συμπληρωματικές πηγές και όχι τόσο από τη διατροφή, ακόμα και αν αυτή είναι πλούσια σε τροφές που περιέχουν ποσότητες βιταμίνης Α. Η οξεία φάση δηλητηρίασης από υπερβολική πρόσληψη βιταμίνης Α (εφάπαξ ή σε δόσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα) περιλαμβάνει τάση για έμετο, ζάλη, πονοκέφαλο, θολή όραση, δυσφορία και μυϊκές κράμπες. Η χρόνια δηλητηρίαση με βιταμίνη Α εμφανίζεται σε εβδομάδες έως και χρόνια. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν συχνούς πονοκεφάλους, πόνο στις αρθρώσεις και τα οστά, αιμορραγία στη μύτη, σκασμένα χείλη, τριχόπτωση και απολέπιση του δέρματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις, υπερδοσολογία βιταμίνης Α οδηγεί σε κίρρωση του ήπατος. Η σημαντικότερη όμως τοξική επίδραση της βιταμίνης Α αποδίδεται στην ισχυρή τερατογόνο δράση της [Ball GFM]. Βιταμίνη D Τα αποθέματά της εξαρτώνται κυρίως από το βαθμό έκθεσης του ανθρώπου στην ηλιακή ακτινοβολία, ενώ η εξωγενής πρόσληψή της από τις τροφές είναι πολύ μικρότερη σε σχέση με αυτή της ενδογενούς σύνθεσής της. Αβιταμίνωση D εμφανίζεται κατά κύριο λόγο εξαιτίας χαμηλής έκθεσης στον ήλιο και κατ’ επέκταση λόγω χαμηλής θρέψης σε τροφές που δεν είναι πλούσιες σε βιταμίνη D αλλά και σε ελαττωμένη εντερική απορρόφηση της ίδιας της βιταμίνης.