Φαρμακευτικός Κόσμος, Τεύχος #167

ΟΡΙΣΜΟΣ ΤΡΑΥΜΑΤΟΣ & ΕΠΟΥΛΩΣΗ Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), τραύμα καλείται κάθε βίαιη καταστροφή ιστών, εσωτερική ή εξωτερική, ανεξάρτητα από το αίτιο που την προκάλεσε. Τα τραύματα, αναλόγως της απώλειας της συνέχειας του δέρματος, ταξινομούνται σε ανοικτά και κλειστά, με τη δεύτερη κατηγορία να αφορά τραύματα με συνυπάρχουσα βλάβη υποκείμενων ιστών. Οι πιο κοινοί τύποι τραυμά- των είναι τα μηχανικά, τα εγκαύματα, τα έλκη από πίεση (κατακλίσεις), τα φλεβικά και τα διαβητικά έλκη των άκρων. Η επούλωση των τραυμάτων, ασχέτως αιτιολογίας, είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που για λόγους απλότητας δια- κρίνεται σε τρεις διακριτές φάσεις (βλ. Εικόνα 1) : ● τη φλεγμονώδη ● τη δημιουργία κοκκιώδους ιστού ● τη αναδιαμόρφωση του μετατραυματικού ιστού - ωρί- μανση. Στα ανοικτά τραύματα, στις τρεις ανωτέρω φάσεις θα πρέπει να προστεθεί και η αιμόσταση. Στα εγκαύματα η φλεγμονώδης φάση διαρκεί περισσότερο, καθώς αυτά τείνουν να μεγαλώνουν έως και 5 ημέρες μετά την αρχική τους πρόκληση. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται αναδια- μόρφωση της πληγής (wound conversion) και αποτελεί σημαντικό πεδίο έρευνας. Οι ημέρες που θα απαιτηθούν μέχρι την πλήρη επούλωση ποικίλουν σημαντικά αναλόγως του ελλείμματος. Εφόσον το έλλειμμα είναι μικρό και τα χείλη της πλη- γής μπορούν να συμπλησιάσουν και να συρραφούν, τό- τε το τραύμα θα επουλωθεί κατά πρώτο σκοπό. Η επούλωση κατά πρώτο σκοπό διαρκεί 10-14 ημέρες, αναλόγως του ανατομικού μέρους και της ηλικίας του ασθενή. Σε περίπτωση που υπάρχει μεγάλο έλλειμμα ιστού, η επούλωση θα γίνει κατά δεύτερο σκοπό και θα διαρκέσει σημαντικά μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Συχνά, η επουλωτική διαδικασία παρεκκλίνει του φυ- σιολογικού, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται χρόνιες πληγές. Χρόνιες πληγές καλούνται εκείνες στις οποίες η επουλωτική διαδικασία απέτυχε να οδηγήσει, μέσω μιας τακτικής και έγκαιρης αποκατάστασης, σε ανατομική και λειτουργική ακεραιότητα για περίοδο μεγαλύτερη των τριών μηνών. Σε αυτό το φαινόμενο σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν συννοσηρότητες που επηρεάζουν τη λει- τουργία των αιμοφόρων αγγείων, των νεύρων και του ανοσοποιητικού συστήματος (όπως είναι ο διαβήτης), διά- φορα αυτοάνοσα νοσήματα, διάφορα νεοπλάσματα του δέρματος και άλλες ασθένειες. Τοπικές λοιμώξεις αλλά και η επίδραση κάποιων φαρμάκων μπορεί να συμβάλλουν στη δημιουργία χρόνιων ελκών. Οι επιπλοκές των χρόνιων ελκών του δέρματος συχνά αποτελούν κίνδυνο για την ζωή, ενώ αποτελούν τη βασικότερη, μη τραυματική, αιτία ακρωτηριασμών ιδίως στους διαβητικούς ασθενείς. Ο υγειονομικός μας ρόλος είναι ο πρώτος λόγος, για τον οποίο πρέπει να έχουμε συμμετοχή στη διαχείριση των χρόνιων τραυμάτων. Σε κάθε σοβαρό υγειονομικό πρόβλημα, θα πρέπει να γίνεται προσπάθεια από όλους όσους συμμετέχουν στον υγειονομικό χάρτη της χώρας. Οι φαρμακοποιοί, ως οι πιο εύκολα προσβάσιμοι υγειονομι- κοί επιστήμονες, πολύ συχνά καλούμαστε να συμβουλεύ- σουμε ασθενείς, οι οποίοι προσέρχονται με τραύματα αι- τούμενοι τις συμβουλές μας. Η αξιολόγηση μιας σοβαρής επιπλοκής και η έγκαιρη παραπομπή στην κατάλληλη δο- μή υγείας μπορεί να σώσει ζωές. Το θέμα της σωστής αξιολόγησης του πάσχοντος από τραυματισμό απαιτεί γνώ- ση, αντικειμενική κρίση και κατάλληλες μεθόδους. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΤΡΑΥΜΑΤΟΣ Η αξιολόγηση του τραύματος περιλαμβάνει πρωτίστως την έκταση και το βάθος του, αλλά δεν περιορίζεται σε αυτά. Η ηλικία, οι υποκείμενες συννοσηρότητες, η κα- τάταξη του ασθενή σε ειδική ομάδα πληθυσμού αλλά και άλλοι παράγοντες, όπως η εκτίμηση της εμβολιαστικής ανάγκης, αποτελούν βασικά κριτήρια. Βοηθητικός σε αυτό το πεδίο μπορεί να είναι ο «Αλγόριθμος Αντιμετώπισης Μηχανικού Τραύματος» που συνέταξε ο Βασίλης Μπιρλιράκης, φαρμακοποιός, ΜSc Φαρμακευτική Φροντίδα και Διαχείριση Φαρμακοθεραπείας (βλ. επόμενη σελίδα) . 15 Εικόνα 1: Φάσεις επούλωσης τραύματος φλεγμονώδης φάση παραγωγή κολλαγόνου αναδιάμορφωση του μετατραυματικού ιστού συστολή της πληγής δημιουργία κοκ- κιώδους ιστού / κοκκιωμάτωση Ημέρες 0.1 0.3 1 3 10 30 100 