Φαρμακευτικός Κόσμος, Τεύχος #162

85 ANTIKATAΘΛΙΠΤΙΚΑ Η κύρια χρήση των αντικαταθλιπτικών γίνεται για την αντιμετώπιση των διαφόρων μορφών της κατάθλιψης, τα φάρμακα αυτά όμως διαθέτουν αποτελεσματικότητα και για άλλες παθήσεις. Τα αντικαταθλιπτικά δρουν κυρίως μέσω επίδρασης στη νευροδιαβιβαστική λειτουργία των τριών κύριων μονοαμινεργικών συστημάτων του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, του σεροτονινεργικού, του νοραδρενεργικού και του ντοπαμινικού. Και τα τρία συστήματα σχετίζονται με την κατάθλιψη, το καθένα τους όμως συνδέεται με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της συμπτωματολογίας. Τα αντικαταθλιπτικά που κυρίως χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης, σύμφωνα με τον τρόπο δράσης τους είναι: Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σερο- τονίνης (SSRI): Οι SSRI θεωρούνται φάρμακα πρώ- της επιλογής για την αντιμετώπιση της μείζονος κατά- θλιψης. Οι SSRI που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι: η σιταλοπράμη, η σερτραλίνη, η S-σιταλοπράμη, η φλουοξετίνη, η παροξετίνη, η φλουβοξαμίνη. Εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σερο- τονίνης και της νορεπινεφρίνης (SNRI): Στους SNRI ανήκουν η βενλαφαξίνη και η δουλοξετίνη. Αντικαταθλιπτικά που δρουν κυρίως στο νοραδρε- νεργικό σύστημα. ● Η μιρταζαπίνη, που είναι νοραδρενεργικό και ειδικό σεροτονινεργικό αντικαταθλιπτικό (NaSSA). ● Η βουπροπιόνη, που είναι αναστολέας επαναπρόσληψης νορεπινεφρίνης και ντοπαμίνης (NDRI). ● Η ρεμποξετίνη, που είναι ο μοναδικός αποκλειστι- κός αναστολέας επαναπρόσληψης της νορεπινεφρίνης (NRI – δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα). ● Η αμινεπίνη που είναι αναστολέας επαναπρόσληψης της ντοπαμίνης (DRI – δεν κυκλοφορεί στην Ελλάδα). Τρικυκλικά και άλλα αντικαταθλιπτικά πρώτης γενιάς, όπως η αμιτριπτιλίνη, η δοξεπίνη, η τραδοζόνη και η κλομιπραμίνη. Αναστολείς της μονοαμινοαξειδάσης (ΜΑΟ), όπως η νεφαδοζόνη. Άλλα αντικαταθλιπτικά, όπως η αγομελατίνη που είναι αγωνιστής των υποδοχέων της μελατονίνης [νευρο- διαβιβαστή που ρυθμίζει τους κιρκάδιους ρυθμούς (circadian rhythms) και επομένως και τον κύκλο ύπνου– εγρήγορσης] και ασκεί ανταγωνιστική δράση στους υπο- δοχείς 5-HT2C της σεροτονίνης. Τα νεότερα αντικαταθλιπτικά, και συνηθέστερα τα SSRI και SNRI, θεωρούνται φάρμακα πρώτης επιλογής στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, επειδή έχουν επιλεκτική δράση στα νευροδιαβιβαστικά συστήματα που επενεργούν και έτσι διατηρούν πολύ καλή αποτελεσματικότητα, με σα- φώς ευνοϊκό προφίλ ανεπιθύμητων ενεργειών. Τα παλαιότερα (τρικυκλικά και συναφούς δράσης, ανα- στολείς της μονοαμινοξειδάσης) επιδρούσαν σε πολλά νευροδιαβιβαστικά συστήματα κι έτσι η χρήση τους συνο- δευόταν από ανεπιθύμητες ενέργειες. Χρησιμοποιούνται Τα στάδια της θεραπείας είναι: ● Οξεία αντιμετώπιση (acute treatment) του επεισο- δίου με στόχο την ανταπόκριση και τελικά την ύφεση της συμπτωματολογίας. ● Θεραπεία συνέχισης (continuation therapy) για κάποιο χρονικό διάστημα μετά την ύφεση, με σκοπό την πρόληψη υποτροπής (relapse) του επεισοδίου που αντιμετωπίστηκε και την επίτευξη της πλήρους λειτουργικής αποκατάστασης (recovery). ● Θεραπεία συντήρησης (maintenance therapy ), εφόσον κρίνεται απαραίτητο, κατά τη διάρκεια της νορμοθυμίας (διάστημα φυσιολογικής διάθεσης) και για μεγάλο χρονικό διάστημα, με σκοπό την πρόληψη επανεμφάνισης (recurrence) νέου επεισοδίου της νό- σου. ● Θεραπεία χρονιότητας (treatment of chronicity) για την αντιμετώπιση χρονίζουσας συμπτωματολογίας, κυρίως στη δυσθυμία και την κυκλοθυμία. Κλινικά, ανταπόκριση (response) θεωρείται ότι υπάρχει όταν η συμπτωματολογία έχει υποχωρήσει κατά του- λάχιστον 50% και ύφεση (remission) όταν έχει υπο- χωρήσει πλήρως. Η θεραπεία συνέχισης διαρκεί πε- ρίπου όσο διήρκεσε η θεραπεία της οξείας φάσης (από την έναρξη της αγωγής μέχρι την ύφεση) και μετά ακολουθεί (αν χρειάζεται) θεραπεία συντήρησης. Υποτροπή του επεισοδίου (relapse) θεωρείται η εμφά- νιση συμπτωματολογίας κατά την περίοδο μέχρι το τέλος της θεραπείας συνέχισης, ενώ υποτροπή της νόσου (recurrence) ονομάζεται η εμφάνιση συμπτωματολογίας μετά το τέλος της περιόδου της θεραπείας συντήρησης. Εφόσον για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν εμφανιστεί συμπτωματολογία, θεωρείται ότι επέρχεται αποκατά- σταση (recovery). 