Φαρμακευτικός Κόσμος, Τεύχος #153

Τι είναι το μελάνι Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή. Το ιώδες της Γεντιανής (ή gentian violet ή crystal violet ή methyl vio- let ή όπως αλλιώς μπορεί να αναφέρεται στη βιβλιογραφία) είναι στην πραγματικότητα μια χρωστική (colour in- dex No42555) που έχει εξαιρετικές αντιμικροβιακές ιδιότητες κατά των gram θετικών βακτηρίων και ειδικά κατά του staphylococcus spp και των παθογόνων ζυμομυκήτων (candida). Είναι λιγότερο αποτελεσματικό κατά gram αρνητικών μικροβίων και αναποτελεσματικό κατά των ανθεκτικών σπόρων. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο υδατικά διαλύματα χρησιμοποιούνται σε παρατρίμματα και στοματίτιδες μυκητιασικής και βακτηριακής αιτιολογίας. Αντιθέτως το blue de methylene ή methylen blue δεν έχει καμία σημαντική μικροβιοστατική δράση και χρησιμοποιείται στη σύγχρονη θεραπευτική ως φάρμακο για τη μεθαιμοσφαιριναιμία, ως αντίδοτο στη δηλητηρίαση από κυανιούχα, ως θεραπεία της ψωρίασης και του σαρκώματος Kaposi σε ασθενείς με AIDS σε συνδυασμό με λάμπες UV και τέλος σε χειρουργική επισήμανση (χρώση) σε διάφορες επεμβάσεις. Είναι απορίας άξιο πώς σε ένα μεγάλο μέρος συναδέλφων δημιουργήθηκε –σε βάθος χρόνου– μια τόσο εσφαλμένη εντύπωση για την ταύτιση δύο τόσο διαφορετικών φαρμακολογικά ουσιών. Αν προσπαθούσαμε να εντοπίσουμε τις αιτίες μιας τέτοιας παρανόησης, θα συναντούσαμε μπροστά μας πολλά μικρά καθημερινά σφάλματα επικοινωνίας αλλά και εφησυχασμού, όπως αυτό που άκουσα από υπάλληλο φαρμακαποθήκης: «ε, λογικά θα ξέρει αυτή – με τόσους φαρμακοποιούς μιλάει κάθε μέρα». Τόσο έχουμε απομακρυνθεί από την ουσία της τέχνης μας και της επιστήμης μας, τόση είναι η ανυπαρξία συντονισμένης δια βίου εκπαίδευσης και η έλλειψη ερευνητικής νοοτροπίας που μας άφησε το πέρασμά μας από το πανεπιστήμιο της αποστήθισης και της ζωγραφικής χημικών ενώσεων… Η διαλυτότητα του gentian violet Παραμένει λοιπόν το θέμα της διαλυτότητας του gentian violet, για την οποία βιβλιογραφικά προτείνεται ότι μπορούν να φτιαχτούν υδατικά διαλύματα 0,5% και στη συνέχεια απαιτείται η προσθήκη αλκοόλης για την περαιτέρω διάλυση, ενώ η συνήθης αναλογία που μας ζητείται είναι 1% ή 2%. Μια ιστορική έρευνα έφερε στο φως μια πολύ ουσιώδη λεπτομέρεια που αποτελεί κομμάτι του απόλυτου εργαστηριακού μύθου. Ενώ το αυθεντικό ιώδες της γεντιανής που περιγράφεται στην αμερικανική φαρμακοποιία είναι ένα μείγμα υδροχλωρικής εξαμεθυλπαραροσαλίνης μαζί με τετρα- και πεντα- μεθυλπαραροσαλίνες, το σκεύασμα που εισαγόταν στη Μεγάλη Βρετανία περιείχε ομόλογες ενώσεις με μεγαλύτερη διαλυτότητα στο νερό, με αποτέλεσμα να καθιερωθεί μια «συνταγογραφική συνείδηση» για διαλύματα 1% και 2%, η οποία ακολούθησε τη βιβλιογρα- φία για πολλά χρόνια (μέχρι και σήμερα). Σε κάθε περίπτωση ο φαρμακοποιός σήμερα έχει την υποχρέωση (ηθικά πρωτίστως και μετά νομικά) να διερευνήσει μαζί με τους προμηθευτές του την ποιότητα της πρώτης ύλης που χρησιμοποιεί και σε περίπτωση που είναι αδιάλυτη στο νερό σε αναλογία πάνω από 0,5% να μην προσθέσει αυθαίρετα αλκοόλη, διότι η συνταγή αυτή προορίζεται για δέρμα ερεθισμένο και η αλκοόλη θα δημιουργήσει αίσθημα καύσου και δυσφορίας στον ασθενή, αν όχι χημικό έγκαυμα σε ακραίες περιπτώσεις. Σε κάθε περίπτωση επικοινωνήστε με το θεράποντα γιατρό πριν προχωρήσετε σε οποιαδήποτε τροποποίηση. 75 / Ο Ηλίας Κατσόγιαννης είναι φαρμακοποιός, μέλος του Φ.Σ. Αττικής, ilias.kat1@gmail.com Ένα μεγάλο ποσοστό συναδέλφων θεωρούσε με σιγουριά ότι το μελάνι είναι το υδατικό διάλυμα blue de methylene, ενώ στην πραγματικότητα η δραστική ουσία είναι το gentian violet