Φαρμακευτικός Κόσμος, Τεύχος #146

73 τελικά να φτάσουμε στα αντικαταθλιπτικά που εμφανίζουν ελαφρώς αυξημένη αποτελεσματικότητα, πιθανότατα διότι η «τυφλότητα» (blinding) είναι ατελής εξαιτίας των ανεπιθύμητων ενεργειών (ενισχυμένο εικονικό φάρμακο). Αυτή η υπόθεση πυροδότησε μεγάλο ενδιαφέρον από τα μέσα μαζικής επικοινωνίας αλλά και από διανοούμενους πέραν του πεδίου της ψυχικής υγείας, συχνά με προσεγγίσεις εμπλουτισμένες και επηρεασμένες από ιδεολογικές πεποιθήσεις. Η απάντηση Η κριτική στην ανωτέρω υπόθεση εστίαζε στους μεθοδο- λογικούς περιορισμούς των τυχαιοποιημένων κλινικών μελετών, σε κάποιους περιορισμούς που αφορούν τις ψυχομετρικές κλίμακες, και ειδικότερα την κλίμακα Hamilton Depression Rating Scale (HDRS), και επίσης στο γεγονός ότι η αποτελεσματικότητα των αντικαταθλιπτικών στην κλινική πράξη βελτιστοποιείται με μια εξατο- μικευμένη θεραπευτική προσέγγιση. Μια πρόσφατη πολλαπλή μετα-ανάλυση 1 χρησιμοποίησε τα στοιχεία του Kirsch και των συνεργατών του, καταλήγοντας πως το πιο πιθανό μέγεθος επίδρασης (effect size) των αντικαταθλιπτικών σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο είναι 0,34 (0,27-0,42) και πως δεν υπάρχει σημαντική επίδραση της αρχικής βαρύτητας της κατάθλιψης στο τελικό αποτέλεσμα. Η πιο πιθανή μεταβολή στη βαθμολογία της κλίμακας HDRS μετά από θεραπεία με αντικαταθλιπτικά είναι 2,82 μονάδες (2,21- 3,44). Η ίδια ανάλυση κατέδειξε πως δεν είναι όλα τα αντικαταθλιπτικά ισοδύναμα αποτελεσματικά, με τη βενλαφαξίνη να είναι ενδεχομένως πιο απο- τελεσματική από τα υπόλοιπα και τη φλουοξετίνη να είναι η λιγότερο αποτελεσματική. Το αντεπιχείρημα πως η σταθμισμένη μέση διαφορά (SMD) της τάξεως του 0,30-0,35 έναντι του εικονικού φαρμάκου είναι αδύναμη, υποδεικνύοντας πως η θεραπεία δεν έχει πραγματικό αποτέλεσμα ή πως δεν διαφο- ροποιείται σημαντικά σε κλινικό επίπεδο, αγνοεί το Ο Κωνσταντίνος Ν. Φουντουλάκης είναι αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, kostasfountoulakis@gmail.com Βιβλιογραφία: 1. Fountoulakis KN, Veroniki AA, Siamouli M, Moller HJ. No role for initial severity on the efficacy of antidepressants: results of a multi-meta-analysis. Ann Gen Psychiatry. 2013;12(1):26. γεγονός πως ένα effect size αυτού του μεγέθους αποτελεί μάλλον τον κανόνα παρά την εξαίρεση στις αποτελεσματικές θεραπείες στην ψυχιατρική και την ιατρική γενικότερα. Για σύγκριση, θα μπορούσαμε να δούμε τις μετα-αναλύσεις για την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων στην οξεία μανία, όπου αναφέρεται μια σταθμισμένη μέση διαφορά (SMD) της τάξης του 0,22- 0,48, γνωρίζοντας βεβαίως πως η μανία αποτελεί μία από τις πιο εύκολες στην αντιμετώπισή τους επείγουσες ψυχιατρικές καταστάσεις. Παρόμοιας τάξης effect size έχουν οι περισσότερες θεραπευτικές μέθοδοι της σύγ- χρονης ιατρικής. Οι σειρές των μετα-αναλύσεων που διεξήχθησαν την τελευταία δεκαετία κατέστησαν τα αντικαταθλιπτικά ίσως την πιο καλά μελετημένη κλάση φαρμάκων μέσω μετα- αναλύσεων στο σύνολο της ιατρικής. Τα αποτελέσματα της πρόσφατης πολλαπλής μετα- ανάλυσης έκλεισαν την αντιπαράθεση, καταλήγοντας πως τα αντικαταθλιπτικά είναι σαφώς ανώτερα του εικονικού φαρμάκου, με την αποτελεσματικότητά τους να είναι ανεξάρτητη από την αρχική βαρύτητα της κατάθλιψης. Υπό το πρίσμα των αποτελεσμάτων αυτών, δεν φαίνεται να υπάρχει επιστημονικό έδαφος που να δικαιολογεί την αποφυγή χρήσης αντικαταθλιπτικών σε ήπια καταθλιπτικούς ασθενείς, όπως επίσης είναι σαφές ότι δεν υπάρχει επιστημονικό έδαφος για τη χρήση των «εναλλακτικών» θεραπειών.