Η Ευρώπη γερνάει. Επιτακτική ανάγκη για στροφή της φαρμακευτικής έρευνας

Όπως επισημαίνει ο ΠΟΥ, στις 16 Ιουλίου 2013, για πρώτη φορά στις Ευρωπαϊκές κοινωνίες, φαίνεται πως οι άνθρωποι ηλικίας άνω των 65 ετών είναι περισσότεροι σε σύγκριση με εκείνους που η ηλικία τους είναι κάτω των 15 ετών. Φαίνεται μάλιστα ότι προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται και οι υπόλοιπες χώρες του κόσμου, ανεξάρτητα αν αυτές ανήκουν σε χώρες με χαμηλό, μέσο ή υψηλό εισόδημα. Ο ΠΟΥ σε μία πρόσφατη έκθεση του, καλεί τους ερευνητές στον χώρο του φαρμάκου, να προσαρμόσουν την έρευνα τους και τις προσπάθειες τους, έτσι ώστε να λάβουν σοβαρά υπόψη τους αυτές τις δημογραφικές αλλαγές.

Σημειώνει συγκεκριμένα η έκθεση του ΠΟΥ: «παρά τον τριπλασιασμό των δαπανών για φαρμακευτική έρευνα και ανάπτυξη, που παρατηρήθηκε στην Ευρώπη από το 1990, υπάρχει μια αυξανόμενη αναντιστοιχία μεταξύ των πραγματικών αναγκών των ανθρώπων και την φαρμακευτική καινοτομία ».

Η έκθεση που υπογράφει ο ΠΟΥ, έχει τίτλο «φάρμακα προτεραιότητας για την Ευρώπη και τον κόσμο το 2013 – ενημερωμένη έκδοση» (Priority medicines for Europe and the world 2013 update), και εστιάζει την προσοχή της στους κινδύνους που υπάρχουν για όλο τον υπόλοιπο κόσμο, πέρα από την Ευρώπη, την Βόρεια Αμερική και την Αυστραλία, καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι γηράσκουν και θα αντιμετωπίσουν προβλήματα υγείας, που ήδη παρατηρούνται στις αναπτυγμένες χώρες.

Η αναφορά κάνει ιδιαίτερη μνεία στα κενά που υπάρχουν στον τομέα της φαρμακευτικής αγωγής, όπου οι υπάρχουσες θεραπείες μπορεί σύντομα να γίνουν αναποτελεσματικές, ή δεν είναι κατάλληλες για συγκεκριμένες ομάδες ασθενών, ή ακόμα δεν υπάρχουν, ή δεν είναι επαρκώς αποτελεσματικές (οι θεραπείες).

Από την σκοπιά της δημόσιας υγείας, η τάση αύξησης των ηλικιωμένων (άνω των 65 ετών), οδηγεί σε επικράτηση εκείνων των ασθενειών που συνδέονται με το «προχωρημένο» της ηλικίας, όπως είναι οι παθήσεις της καρδιάς, τα εγκεφαλικά, ο διαβήτης, η οστεοαρθρίτιδα, η απώλεια της ακοής, η νόσος του Alzheimer, και άλλες. Πέρα από την ανάγκη προώθησης υγιεινών συμπεριφορών και ενίσχυσης των προσπαθειών που αφορούν την πρόληψη, αυτές οι συνθήκες απαιτούν να υπάρξουν μεγαλύτερες επενδύσεις στην έρευνα και ανάπτυξη, προκειμένου η καινοτομία να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στις παθήσεις και τις υπάρχουσες θεραπείες.

Ο ΠΟΥ συμπληρώνει ακόμα, πως οι ασθενείς, και ιδιαίτερα οι ηλικιωμένοι, συχνά απαιτούν φαρμακευτική αγωγή για πολλαπλές χρόνιες παθήσεις . Παρόλα αυτά, η έρευνα και οι θεραπευτικές οδηγίες τείνουν να επικεντρώνονται περισσότερο στην πάθηση παρά στον ασθενή. «Πολλαπλές, μικρής κλίμακας κλινικές μελέτες συνδυασμού θεραπειών έχουν λάβει χώρα, αλλά δεν έχουν υλοποιηθεί μεγάλης κλίμακας κλινικές μελέτες. Ένα παράδειγμα, αποτελεί η χορήγηση σταθερών δόσεων φαρμάκων σε πολύ-κάψουλες (polypills), για την ισχαιμία του μυοκαρδίου», μας λέει ο Kees De Joncheere διευθυντής του τμήματος «Essential Medicines and Products» του ΠΟΥ. «Αν και υπάρχουν μερικά ενθαρρυντικά αποτελέσματα από μικρές κλινικές μελέτες, εμείς χρειαζόμαστε επενδύσεις σε μεγάλης κλίμακας κλινικές μελέτες, ώστε να έχουμε ενδείξεις για το αν με τις κατάλληλες θεραπείες μπορούμε να σώσουμε περισσότερες ζωές».

Επιπρόσθετα και πέρα από τις συνθήκες εκείνες που αναφέρονται στην γήρανση του πληθυσμού, η αναφορά του ΠΟΥ εντοπίζει και ένα αριθμό άλλων σημαντικών θεμάτων που αναφέρονται στον μέλλον της φαρμακευτικής έρευνας.

Μια περιοχή έρευνας, που πρέπει να διερευνηθεί, αφορά για παράδειγμα την ανάγκη για περισσότερα φάρμακα που δεν απαιτούν χαμηλές θερμοκρασίες για να αποθηκευτούν, όπως για παράδειγμα insulin για διαβητικούς και oxytocin για την γέννα. Αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει σημαντικά στην βελτίωση των υπηρεσιών υγείας σε χώρες που δεν έχουν πρόσβαση σε συσκευές ψύξης.

Όπως είχε ήδη αναφερθεί στην αναφορά του 2004, η αυξανόμενη αντίσταση των μικροβίων στα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση τους, γνωστή ως ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά, απειλεί να θέσει εκτός μάχης πολλές θεραπευτικές επιλογές στον κρίσιμο αυτό θεραπευτικό τομέα. Υπάρχει λοιπόν μια επείγουσα ανάγκη, όχι απλά να διατηρήσουμε την θεραπευτική αξία αυτών των φαρμάκων, αλλά να αναπτύξουμε και νέα.

Στην έκθεση του ΠΟΥ περιλαμβάνονται και άλλες αναφορές, που αφορούν σημαντικές παραμέτρους, όπως την φαρμακευτική καινοτομία, την βελτιστοποίηση των ρυθμιστικών και ελεγκτικών συστημάτων που αφορούν τους κανόνες της αγοράς. Χρειάζεται όπως υπογραμμίζεται να υιοθετηθούν αποτελεσματικά συστήματα τιμολόγησης και αποζημίωσης των συνταγογραφούμενων φαρμάκων, έτσι ώστε να δημιουργηθούν κίνητρα που θα οδηγούν σε ουσιαστική βελτίωση της φαρμακευτικής καινοτομίας. Επίσης απαιτείται η ανάπτυξη αναβαθμισμένων ηλεκτρονικών συστημάτων καταγραφής πολύτιμων δεδομένων που μπορεί να συμβάλλουν αποφασιστικά στην βελτίωση της ασφαλούς χρήσης των φαρμάκων, και της αποτελεσματικότητας τους.

Τέλος ενημερωνόμαστε ότι η έκθεση αποτελεί βελτιωμένη έκδοση της προηγούμενης του 2004, και ότι είναι αποτέλεσμα συνεργασίας εμπειρογνωμόνων από τον ΠΟΥ, τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της βιομηχανίας, της ακαδημαϊκής κοινότητας και άλλων ενδιαφερομένων, συμπεριλαμβανομένων των ασθενών.

Σχόλιο

Για άλλη μια φορά έρχεται στην επιφάνεια η πολυπλοκότητα που χαρακτηρίζει τον τομέα του φαρμάκου και της υγείας γενικότερα. Αναδεικνύεται η ανάγκη πιο οργανωμένης παρέμβασης όλων των ενδιαφερομένων, και ιδιαίτερα των ρυθμιστικών αρχών, έτσι ώστε να μπορεί η επιστημονική πρόοδος σε όλα τα επίπεδα, από την επιστημονική έρευνα έως και την καταγραφή των δεδομένων με τα σύγχρονα συστήματα πληροφορικής, να τεθεί στην υπηρεσία της υγείας.

Κατά την άποψη μας, η διαπίστωση του ΠΟΥ ότι, «παρά τον τριπλασιασμό των δαπανών για φαρμακευτική έρευνα και ανάπτυξη στην Ευρώπη από το 1990, υπάρχει μια αυξανόμενη αναντιστοιχία μεταξύ των πραγματικών αναγκών των ανθρώπων και την φαρμακευτική καινοτομία», δείχνει ότι το πρόβλημα είναι βαθύτερο και ίσως ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια της «υγείας». Είναι ανάγκη τόσο οι επαγγελματίες της υγείας, όσο και τα κράτη, αλλά και οι πολίτες, να αναζητήσουν λύσεις πάνω στο έδαφος των εφαρμοζόμενων πολιτικών που ξεκινούν από τομέα της οικονομίας και καταλήγουν σε εκείνον της υγείας, πολιτικών που ίσως ευθύνονται για αυτή την πραγματικότητα. Σίγουρα η σημερινή κατάσταση δεν δικαιολογείται με βάση την σημαντική πρόοδο της επιστήμης, αλλά και της συσσωρευμένης γνώσης που υπάρχει γύρω από τα θέματα γέννησης και εμφάνισης των ασθενειών, αλλά και των θεραπευτικών παρεμβάσεων.