Φαρμακευτική κάνναβη: Από την παρανομία στη θεραπευτική

Μια πολύ ενδιαφέρουσα και επιτυχημένη διημερίδα με θέμα τη «Φαρμακευτική Κάνναβη» διοργανώθηκε στις 16 και 17 Ιουνίου από την Ελληνική Εταιρεία Εθνοφαρμακολογίας, σε συνεργασία με το Φαρμακευτικό Σύλλογο Αρκαδίας και υπό την αιγίδα του Πανελλήνιου Φαρμακευτικού Συλλόγου.

Το ενδιαφέρον για την ιατρική χρήση της Κάνναβης βαίνει αυξανόμενο το τελευταίο διάστημα, όπως και το ενδιαφέρον για την καλλιέργεια της φαρμακευτικής κάνναβης στη χώρα, τόσο από εγχώριους παραγωγούς όσο και από επιχειρήσεις, με έδρα χώρες εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Ιστορικά στοιχεία

Η χρήση του φυτικού παρασκευάσματος της κάνναβης ξεκινά στην αρχαιότητα. Υπάρχουν στοιχεία που υποδηλώνουν τη χρήση της κάνναβης πριν από περισσότερα από 5000 χρόνια στην περιοχή που εντοπίζεται στα όρια της σημερινής Ρουμανίας.

Ως προς την ιατρική/θεραπευτική της χρήση, υπάρχει μία μόνο πηγή που τοποθετείται χρονικά στο 400 π.Χ.

Στο πρόσφατο παρελθόν η κάνναβη χρησιμοποιούταν ως πατενταρισμένο φάρμακο ευρέως κατά το 19ο αιώνα και τις αρχές του 20ού στις ΗΠΑ. Μάλιστα στην Αμερικανική Φαρμακοποιία εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1850. Στην ίδια χώρα για πρώτη φορά εμφανίζονται ομοσπονδιακοί περιορισμοί στη διακίνησή της το 1937, ενώ το 1942 διαγράφεται από την Αμερικανική Φαρμακοποιία, με τις ποινές για την κατοχή της να αυξάνονται κατά το 1951 και 1956 και τέλος με το νομοσχέδιο ελέγχου των ναρκωτικών ουσιών του 1970.

Πέρα από την ποινικοποίηση, αυτές οι νομοθετικές πράξεις συνέβαλαν στη δημιουργία περιορισμών στην έρευνα, περιορίζοντας την προμήθεια κάνναβης για ακαδημαϊκούς σκοπούς.

Στη συνέχεια χρειάστηκε να διανύσουμε 26 χρόνια για να φτάσουμε στο 1996, όταν η Καλιφόρνια υπήρξε η πρώτη πολιτεία που επέτρεπε τη νόμιμη πρόσβαση και χρήση κάνναβης για ιατρική χρήση υπό την επίβλεψη των ιατρών, με την εφαρμογή του νόμου περί παρηγορητικής χρήσης.

Σήμερα 21 Πολιτείες έχουν αποποινικοποιήσει την κατοχή μικρής ποσότητας μαριχουάνας, ενώ 8 έχουν αποποινικοποιήσει τη χρήση της για ψυχαγωγικούς σκοπούς. 

Από την παρανομία στη θεραπευτική

Αν κανείς λάβει υπόψη του ότι η κάνναβη υπήρξε ένα αυστηρά (με πολλούς περιορισμούς) ελεγχόμενο φυτικής προέλευσης παρασκεύασμα, χωρίς αποδεκτή θεραπευτική χρήση, με υψηλό δυναμικό κατάχρησης, με βάσιμες ανησυχίες για τη πρόκληση εξάρτησης και έλλειψη αποδεκτής ασφάλειας στη χρήση της, και δεδομένου ότι έχει στιγματιστεί ως το πρόκριμα για τη χρήση εθιστικότερων ναρκωτικών, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι η μετάβαση της κάνναβης από την παρανομία στον ενάρετο κόσμο της θεραπευτικής υπήρξε αμφιλεγόμενη.

Η εμφάνιση ενδιαφέροντος για τη βοτανική φαρμακευτική κάνναβη πιστεύεται από πολλούς ότι αποτελεί παράπλευρο θετικό αποτέλεσμα της επιδημίας κατάχρησης οπιοειδών στις ΗΠΑ και αλλού, και στην εδραιωμένη αντίληψη του κοινού ότι η κάνναβη είναι περισσότερο αθώα από την προηγούμενη κατηγορία φαρμάκων.

Ωστόσο, όπως ορισμένα φυτικής προέλευσης σκευάσματα ή συμπληρώματα, η ιατρική κάνναβη ενδέχεται να προκαλέσει κινδύνους για την υγεία, συμπεριλαμβανομένων των ψυχοδραστικών, τοξικών και επιβλαβών επιπτώσεων, οι οποίες δεν έχουν διασαφηνιστεί πλήρως μέσω κλινικών δοκιμών.

Αν και η χρήση της μοιάζει πως είναι ελπιδοφόρα στη διαχείριση του χρόνιου νευροπαθητικού πόνου, της ναυτίας και του εμέτου κατά το διάστημα χορήγησης χημειοθεραπειών, σε νευρολογικές παθήσεις (π.χ. επιληψία), στο γλαύκωμα, ως ορεξιογόνο σε ασθενείς μεHIVκλπ., εντούτοις τα στοιχεία δεν πλησιάζουν ακόμα την ποιότητα των στοιχείων που είναι απαραίτητα για την επιστημονική ετυμηγορία σε σχέση με αυτές τις ευεργετικές ιδιότητες.

Μπορεί –όπως φάνηκε και κατά τις εργασίες του συνεδρίου– να έχουμε ισχυρές ενδείξεις για τη θεραπευτική της χρήση, όμως χρειαζόμαστε σημαντικό αριθμό από κλινικές μελέτες, ώστε να αναγνωρίσουμε οριστικά ότι η χορήγησή της είναι αποτελεσματική και ασφαλής.

Στην έλλειψη όλων αυτών των στοιχείων μπορεί κανείς να αναζητήσει την κύρια υπαιτιότητα για την αμφιθυμία στην υιοθέτηση των θεραπευτικών ιδιοτήτων της φαρμακευτικήςκάνναβης από τη θεραπευτική κοινότητα και τις ρυθμιστικές αρχές.

Η νομοθεσία για τη χρήση της φαρμακευτικής κάνναβης στην Ευρώπη δεν είναι εναρμονισμένη, με αποτέλεσμα η κάθε χώρα να ακολουθεί ξεχωριστεί πορεία. 

Η χρήση της κάνναβης στην Ευρώπη

Ενδεικτικά ως προς τη διαφοροποίηση στη νομοθεσία που παρατηρείται στις διάφορες χώρες:

• Στην Ολλανδία μόνο σε 27 αδειοδοτημένα φαρμακεία μπορεί να αγοραστεί η φαρμακευτική κάνναβη.
• Από το 2016 στη Γερμανία έχει ιδρυθεί οργανισμός κάνναβης μέσα στο Γερμανικό Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκου, ο οποίος μελετά τη χρήση της φαρμακευτικής κάνναβης σε όλο τον κόσμο, ενώ παρακολουθεί πολύ στενά και κανονίζει τα πρώτα βήματα στη χορήγησή της για ιατρικούς σκοπούς στη χώρα. Στη συγκεκριμένη χώρα, όπως ειπώθηκες τη διημερίδα, δεν υπάρχουν ακόμα καλλιέργειες, καθώς εκκρεμεί η οριστική απόφαση για τη θεραπευτική χρησιμότητα της κάνναβης, γεγονός που εικάζεται ότι διατηρεί τις επιχειρήσεις που θα ήθελαν να εισέλθουν στο χώρο της παραγωγής σε κατάσταση αναμονής.
• Στην Αγγλία δεν είναι νόμιμη η χρήση της ιατρικής κάνναβης, με εξαίρεση το σκεύασμα Sativex.
• Στη Γαλλία από το 2013 έχει απελευθερωθεί η χορήγησή της για φαρμακευτικούς σκοπούς.